تحليل الگوي استقراري شهرستان سميرم در دوره انتقال از ساسانيان به قرون اوليه اسلامي

Analysis of the Settlement Pattern of Semirom in its Transition from Sasanian to Early Islamic Era

شهرستان سميرم با مساحتي حدود 5224 كيلومتر مربع در جنوب استان اصفهان در دامنه هاي ارتفاعات زاگرس قرار گرفته كه به تبع آن از منابع آبي سرشار و پوشش گياهي مناسبي برخوردار بوده و جايگاه مناسبي براي استقرار انسان از آغاز تا روزگار حاضر فراهم ساخته است. در بررسي هاي باستان شناختي شهرستان سميرم مجموعاً 49 محوطه باستاني از ادوار پيش از تاريخ تا دوران اسامي شناسايي گرديده اند. از اين ميان، 30 محوطه شناسايي شده به روزگار ساسانيان و قرون اوليه اسامي تعلق داشت كه رشد و رونق چشم گير استقرارها را به لحاظ كمي و كيفي نسبت به دوره هاي قبل به نمايش مي گذارد. با توجه به اين كه يكي از مباحث جديد در راستاي تحليل تحولات فرهنگي جوامع در دوران مختلف و هم چنين دوران انتقالي، در باستان شناسي نوين استفاده از تكنيك هاي آماري است، نگارندگان (GIS) سعي داشتند تا با به كارگيري تكنيك آماري سيستم اطلاعات جغرافيايي تا حدودي به درك تحولات واقع شده در دوران گذر از ساسانيان به قرون نخستين اسامي در اين منطقه جغرافيايي دست يابند. به منظور ارزيابي تحولات استقرارهاي مورد مطالعه در دوران انتقال از ساسانيان به دوران اسامي، متغيرهايي نظير فاصله آن ها از رودهاي دايمي، شبكه هاي ارتباطي كهن، روستاهاي موجود و نيز كد ارتفاعي، كاربري اراضي، پوشش گياهي و ساير پارامترهاي كه در شكل گيري اين محوطه ها نقش موثر داشته اند، تعريف و تمامي داد ههاي ثبت شده تحليل روشن (GIS )گرديدند. توزيع مكاني آثار مكشوفه بر اساس سيستم جغرافيايي ساخت كه بيشتر محوطه هاي استقراري در بخش شمالي و مركزي اين شهرستان واقع شده اند كه از پراكنش يك نواختي برخوردار است. آناليز داده هاي ميداني همچنين روشن ساخت كه محوطه هاي مكشوفه از لحاظ كمي و كيفي در دوره ساساني و متعاقباً دوره اسامي دچار تغييرات چش مگيري نشد ه اند و دگرگوني هايي كه بر تاريخ سياسي – اجتماعي كشورمان عارض گرديده تاثير چنداني بر روند زندگي ساكنان دشت سميرم نداشته است.

The county of Semirom, with an approximate area of 5224 square kilometres, is located in Zagros mountain foothills in the south of Esfahan province, and as a result, has benefited from adequate annual precipitation; hence make abundant water resources and suitable plant variety. Such factors have made it fairly suitable for human settlement throughout the history. In archaeological investigations of Semirom, a total of 49 archaeological sites from prehistoric to Islamic era have been identified. Amongst these, 30 are known to belong to Sassanian era and early Islamic centuries, which is an indicator of the considerable growth, thrive and flourish of settlement compared to previous eras. In order to assess the changes in settlements during the transition from the Sasanian to the Islamic era, various parameters were defined all of the recorded data were analysed. These variable parameters included: (1) distance from permanent rivers, (2) distance from ancient communication networks, (3) distance from existing villages, (4) functionality of the lands, (5) plant coverage and other parameters that had influenced the establishment of settlements in this region. Geographical and spatial distribution of the discovered sites (based on GIS system) clarified that most of residential areas have been monotonously located in the northern and central parts of the county. Analysis of the data collected from fieldwork also showed that the discovered sites from the Sassanian and the Islamic period have not undergone considerable qualitative and quantitative changes; and the socio-political changes of Iran have not much influenced the life of Semirom residents.