رويكردي باستان شناسانه به بازشناسي مفاهيم كاربردي و معنوي عناصر معماري دوران اسلامي ايران بر پايه ديوان اشعار حافظ شيرازي

An Archaeological Approach to the Recognition of Practico-Spiritual Notions of Architectural Elements of the Islamic Period of Iran According to Poems of Hafez Shirazi

علم باستان‌شناسي در دهه‌هاي اخير شاهد ظهور مكاتب نويني همچون باستان‌شناسي روندگرا1 و پسا‌روندگرا2 بوده است. اين مكاتب همواره كوشيده‌اند تا با بهره‌گيري از ساير علوم، باستان‌شناسي را از قالب سنّتي خود جدا ساخته و دستاوردهاي جديد و متفاوتي از آن حاصل نمايند. يكي از اين علوم ميان رشته‌اي، ادبيّات مي‌باشد. نيك مي‌دانيم در تاريخ، فرهنگ و معماري ايران‌زمين ادبيّات نقش تاثيرگذار و قابل توجهي داشته است. به نظر مي‌رسد، فارغ از بكارگيري كتيبه‌ها و كاشي‌هاي نفيس مزيّن به اشعار بزرگان ادب پارسي در معماري، از آنجايي كه مفهوم اشعار در بردارنده تفكّرات و عقايد جامعه‌اي بوده كه شاعر در آن مي‌زيسته، مي‌توان كاربرد‌هاي مادّي و معنوي عناصر معماري را در كلام اين شاعران جستجو كرد. از اينرو، در پژوهش حاضر تلاش شده است تا براي نخستين بار با بهره‌گيري از مباني نظري مكاتب نوين باستان‌شناسي و ساير علوم وابسته، مفاهيم كاربردي و معنوي عناصر معماري دوران اسلامي ايران در اشعار حافظ مورد توجه قرار گيرد. در اين بين تمامي اصطلاحات تخصّصي معماري از ديوان اشعار حافظ استخراج گرديده و به گونه‌اي تفسير شده‌اند تا در بردارنده مفاهيم كاربردي و معنوي عناصر معماري باشند.

Archaeology has faced with different schools such as Processual and Post-Processual Archaeology in the last decades. These, have always attempted to change the traditional school of archaeology, using other sciences to gain new and different achievements; one of these interdisciplinary sciences is literature. It is clear that the literature has played a key role in the history, culture and architecture of Iran. Regardless to using inscriptions and tiles in architecture decorated by poems of the greatest Iranian poets, since their notions includes thoughts and beliefs of the societies in which the poet had lived, it is possible to study the practical and spiritual applications of architectural elements via their poems. Therefore, the current study is trying to find out the practico-spiritual notions of the elements of the Islamic architecture of Iran in Hafez’s poetry using the Processual school and interdisciplinary sciences. Aiming to do so, all of professional words and idioms related to architecture have extracted, and then have interpretated as includes practico-spiritual architectural elements concepts.