دوره ي نوسنگي در غرب چهارمحال و بختياري؛ محوطه هاي نويافته ي بخش ميانكوه، شهرستان اردل

The Neolithic Period in Western Chaharmahal and Bakhtiari: Newly Identified Sites in Miankouh Region, Ardal County

تا پيش از سال 1387 تنها يك محوطه مربوط به دوره‌ي نوسنگي در بخش‌هاي ‌غربي استان چهارمحال و بختياري شناسايي شده بود، بنابراين آگاهي ما از چگونگي يكجانشيني و توسعه‌ي معيشت كوچ‌نشيني در اين منطقه بسيار اندك بود[1]. طي سالهاي 1387 تا 1390 طي سه فصل بخش ميان‌كوه در جنوب‌غرب شهرستان اردل كه از كوهستاني‌ترين بخش‌هاي استان چهارمحال و بختياري است، براي نخستين‌بار بررسي باستان‌شناختي شد كه نتايج قابل‌توجهي دربرداشت؛ از جمله مي‌توان به شناسايي 600 محوطه مربوط به دوره‌ي پارينه‌سنگي مياني تا دوره‌ي قاجاريه اشاره كرد كه از اين تعداد شمار 9 محوطه مربوط به دوره‌ي نوسنگي است. بيشتر محوطه‌هاي شناسايي شده‌ي نوسنگي در دره‌هاي سرخون و هلوسعد واقع شده‌اند. همان‌گونه كه با توجه به وضعيت طبيعي منطقه قابل پيش‌بيني بود، بيشتر محوطه‌هاي شناسايي شده در تمامي دوره‌ها از نوع پراكندگي سفال بدون ارتفاع محسوس هستند. اين محوطه‌ها بر اساس ريخت‌شناسي و مشاهدات امروزي درباره‌ي كوچ-نشينان منطقه، و نيز شمار اندك يافته‌هاي سطحي آنها از نوع كوچ‌نشيني هستند. بيشتر محوطه‌هاي شناسايي‌شده دوره نوسنگي در دره‌هاي كوچك و بزرگ و دامنه‌ي ارتفاعات قرار گرفته‌اند و تمامي ويژگي‌هاي ريخت‌شناختيِ استقرارهاي كوچ‌نشيني امروزي را دارند و تنها در چند محوطه شواهدي از تداوم استقرارها ديده مي-شود. با بررسي محوطه‌هاي نوسنگي مشخص مي‌شود كه تمامي آنها دوره‌ي استقراري كوتاهي داشته‌اند، به اين معنا كه پس از اين دوره يا متروك شده‌اند يا تنها براي مدت كوتاه ديگري مسكوني بوده‌اند. سفال نوسنگي اين منطقه با اندك شباهت به سفال موشكي و جري در فارس و سفال نوسنگي خوزستان بيشترين همخواني را با سفال قلعه‌رستم نشان مي‌دهد كه احتمالاً منشا ‌محلي دارد. در بين فرهنگهاي نوسنگي قديم جنوب‌غرب، سفالهاي قلعه‌رستم I و II بيشترين شباهت را با محوطه‌هاي نوسنگي قديم ميان‌كوه دارند.

Prior to 2008, simply a single Neolithic site was known from the southwestern Chaharmahal and Bakhtiari Province. Therefore, there was too few data on the nature of sedimentary settlement and development of nomadic subsistence in the region. Three seasons of survey programs carried out from 2008 to 2011 in the Miankuh region in the southwest of Ardal County, which represents one of the most mountainous parts of the province, produced significant results. In particular, a total of 600 sites dating from the Paleolithic up to the Qajar period were recorded, of which nine belonged to the Neolithic period. The recorded Neolithic sites lie for the most part in Sar Khun and Holusa’d valleys. The identified sites are mainly located in large and small valleys and on slopes. They show all the morphological characteristics of the modern nomadic settlements except that some contain evidence of continued settlements. Analysis of the Neolithic sites reveals that all of them were simply transient settlements, i.e. either was abandoned after this short period or was used for another short period. The Neolithic pottery from this region, with little few similarities with materials from Mushki and Jari in Fars and Neolithic ceramics of Khuzestan, finds closest parallels among the assemblage from Qale Rustam, which probably has had a local origin. Among the early Neolithic cultures of Southwest, ceramics from Qale Rustam I and II show the closet similarities with Early Neolithic sites of Miankuh.