بررسي شرايط سياسي- اجتماعي بروجرد در دوره ي قاجار، با اتكا به تحليل كتيبه هاي مسجد سلطاني

A Socio-political Study Status of Boroujerd During the Qajar Period Based on Analysis of the Soltani Mosque Inscriptions

در دوره حكومت فتحعليشاه قاجار در چند شهر ايران مساجدي ساخته شد كه به «مسجد سلطاني» معروف شدند. يكي از اين مساجد در شهر بروجرد قرار دارد كه در عصر قاجار، جايگزين مسجد جامع گشته و تبديل به مهمترين بناي شهر شد. اين مسجد ارتباط تنگاتنگي با بازار دارد بطوريكه سه ورودي آن به بازار متصل مي شوند. از مهمترين ويژگي هاي اين مسجد تعداد زياد كتيبه هاي ايجاد شده بر سنگ، گچ، كاشي و چوب است كه در بررسي انجام شده توسط نگارنده، 19 نمونه شناسايي، مطالعه و مورد تحليل قرار گرفت. نتايج حاصل از اين مطالعات نشان داد كه هفت مورد از اين كتيبه ها اطلاعات جامعي از بروجرد و من جمله كشمكش هاي مسلمانان و اقليت هاي ساكن در اين شهر را منعكس مي كنند. همچنين دو مورد از كتيبه ها در ارتباط با كاربري ديگر بنا بعنوان مدرسه ي علميه، و نيز چهار مورد تاريخ صحيح ساخت بنا را در سال 1209ه.ق را مشخص مي سازند. بقيه كتيبه ها در ارتباط با موضوعات مختلفي از قبيل تعمير بنا در سال هاي93-1291 ه.ق، مدح و ستايش ايمه اطهار و اهميت جايگاه مسجد در رستگاري مومنين تحرير گشته اند.

During the kingship of Fath-Ali Shah-e Qajar numbers of mosques were built in some of the Iranian cities which named “Soltani mosques”, on behalf of the king’s name. One of these mosques was built in Borujerd which replaced with the Jame’ Mosque and became the most important building in the city during Qajar period. This had strong relation with Bazaar as placed in the middle of Bazaar with three main gates opened to the biggest trade center of the city. Of the most important features of the mosque are numerous inscriptions of which 19 samples were studied. These studies show that 7 samples of inscriptions provides comprehensive information about the city of Borujerd such as Muslim conflicts with other minority residents of the city; 2 samples are about the function of the mosque as a religious school. 4 samples are about the exact construction date of the monument in 1209 Hijri and the others are about different subjects including the repairing procedure of the mosque during 1291-1293, praise and admiration of Holy Imams and the importance of the mosque in salvation of the people as well.