سقاخانه و سير انديشه ي ايرانيان در پس زمينه ي اين نوع بنا؛ مطالعه ي موردي سقاخانه ي ارباب ميرزاي شهركرد

Saqā-Khāneh and the development of Iranians thought on its background, Case Study: The Arbāb Mirzā Saqā-Khāneh of Shahr-e Kurd

يكي از حوزه‌هاي جالب‌توجه كاربرد دانش باستان‌شناسي در بازسازي فرهنگ‌هاي بشري، پرداختن به چگونگي انديشه‌ها، سنن و اعتقادات جوامع گوناگون است كه در اين بين بناهاي مذهبي از مهم‌ترين منابع اطلاعاتي محسوب مي‌شوند. در اين تحقيق با بيان ويژگي‌هاي ظاهري سقاخانه، به پيشينه‌ي سنت‌هاي شكل‌گرفته‌ي پيرامون اين نوع بنا و سابقه‌ي تقدس عنصري چون آب در ايران اشاره و بر اين اساس به نمونه‌اي از تداوم سنت‌ها و ارزش‌هاي كهن در قالب جديد اسلامي در بين ايرانيان پرداخته شده است. در بخش اول در مورد ويژگي‌هاي سقاخانه‌ها و ارتباط اين متغيرها با تداوم حيات ارزش‌هاي اجتماعي خاص در بستر فرهنگ ايراني پرداخته شده است. در بخش دوم نيز سقاخانه‌ي ارباب‌ميرزاي‌ ابوالفضل‌ شهركرد، نمونه‌اي قابل اعتنا از سقاخانه‌ها، معرفي شده و با مطالعه‌ي آن به بررسي نكات اشاره ‌شده در بخش اول پرداخته گرديده است. در نهايت بر اين اساس ملاحظه شده كه اين نكات در شكل، تزيينات و كاربرد اين نمونه قابل پيگيري هستند. روش پژوهش اين نوشتار توصيفي، تاريخي-تحليلي است كه بر مبناي مطالعات كتابخانه‌اي و بررسي‌هاي ميداني انجام گرفته‌است. در نتيجه مشاهده ‌شد كه با مطالعه‌ي چگونگي سير انديشه‌ي پس‌زمينه‌ي سقاخانه‌ها و ريشه‌يابي هنجار و ارزش‌هاي پيش از اسلامي به چرايي پيدايش اين نوع بنا، به‌عنوان شاخصه‌اي مهم در جغرافياي فرهنگي ايران پرداخته و نمونه‌اي از پايايي اين باورها در بين ايرانيان مسلمان معرفي گرديد. هم‌چنين از اين رهگذر با پرداختن به نمادشناسي و معماري بناي سقاخانه، شناختي مستند از تداوم انديشه‌اي قومي در كالبدي تازه براي پژوهشگران حاصل شده‌ است. به استناد شواهد ارايه‌شده مبني‌بر برجاي ماندن جنبه‌ي مقدس بناي سقاخانه در جامعه‌ي امروزين با اندك تفاوت كاركردي و متروك نشدن آن‌ها و همين‌طور تغذيه‌ي هنر معاصر از اجزا نمادين آن، مشخص مي‌شود كه الزام و هيمنه‌ي اجتماعي ارزش‌هاي كهنِ پشتيبان شكل‌گيري اين نماد عيني، هم‌چنان پايدار و الهام‌بخش است و هم از اين نگاه است كه سقاخانه را گنجينه‌اي گران‌سنگ از اجزا كهن و از دل تاريخ درخواهيم يافت كه ويژگي‌هاي آن حكايت از تداوم باورهاي مردمان يك جامعه در فراسوي اعصار دارد.

Of the interesting branches of archaeology functions enlivening the human cultures, is to discuss about the thought, traditions and human believes of various societies; doing that, the religious monuments are the most important informative resources. This paper is trying to discuss about the tradition background of Saq?-Kh?neh and the setting of scarifying some elements such as water in ancient Iran while mentioning their external characteristics. Therefore, an example of the old traditions in form of new Islamic customs among the Iranians has mentioned. In the first part, the characteristics of Saq?-Kh?neh and the relation of such parameters with cultural continuity of special social norms in the Iranian culture have emphasized. In the second part, The Arb?b Mirz? Saq?-Kh?neh of Shahr-e Kurd, a worth mentioning of Saq?-Kh?neh, has introduced by studying its main characteristics; finally, it has been concluded that these characteristics can be seen in form, decoration and function of this example. Based on the lab and field studies, the methodology of this paper is descriptive, historical analytic. So, it has been observed that, studying the background of the Saq?-Kh?neh and stemming the Pre-Islamic norms and values, it is possible to trace the reason of the appearance of such monument as an important indicator in the cultural geography of Iran and the continuing belief of Muslim Iranians. As well as, by investigating the Saq?-Kh?neh applying semiotics and its architecture, a well-documented recognition of the ethnic thought continuation in new framework has presented. According to the presented documents on its remained sacred aspects in the modern society with less functional difference and their continuity and using their symbolic parts by modern art as well, it is cleared that the requirement and glory of old values supporting this objective symbol is still stable and spiritual; Saq?-Kh?neh is a valuable treasury of old components and it can be understood from the history that its characteristics is a reason on the continuity of believes of people over times.