تاثير تنش خشكي فراهم شده توسط ارتفاع از سطح دريا، بر چهار گونه بادام وحشي

Effect of drought stress induced by altitude, on four wild almond species

بادام وحشي يكي از گونه هاي درختچه اي مهم و با دامنه اكولوژيك وسيع در ايران است. پديده تغيير اقليم و خشكي و اثر آن بر اكوسيستم هاي جنگلي، همچنين وضعيت نامناسب اكوسيستم جنگلي زاگرس و ضرورت استفاده از گونه هاي درختچه اي موجب توجه به اين گونه در جنگلكاري ها شده است. آگاهي از تاثير عوامل رويشگاهي در تحمل تنش هاي محيطي موجب موفقيت بيشتر برنامه هاي اجرايي احياي جنگل ها خواهد شد. براي دستيابي به اثر عامل رويشگاهي ارتفاع از سطح دريا بر مقاومت به خشكي چهارگونه بادام وحشي شامل A. arabica, A. scoparia, A. haussknechtii, Amygdalus eleagnifolia بذر اين گونه ها از سه كلاسه ارتفاعي شامل 1600 تا1800، 1800 تا 2000 و بالاتر از 2000 متر از سطح دريا در رويشگاه كره‌بس جمع آوري و پس از تيمار در كيسه هاي نايلوني كشت و نهال ها پس از دو ماه و با استفاده از پلي‌اتيلن‌گليكول (6000PEG ) و با چهار سطح خشكي شامل شاهد، 4/0-، 8/0- و 2/1- مگاپاسكال با آزمايش فاكتوريل در قالب طرح كاملا تصادفي در سه تكرار (هر تكرار 5 نهال)، تحت آزمايش قرار گرفتند. نتايج نشان داد با تشديد تنش خشكي ناشي از افزايش غلظت PEG در آب آبياري از طول نهال، طول اندام هوايي و وزن تر و خشك نهال ها كاسته شده و بر وزن تر ريشه افزوده شده بود. مقايسه ميانگين ها نشان داد كه از بين عناصر ماكرو، با اعمال تيمارهاي خشكي بر مقادير نيتروژن و كلسيم با كاهش فشار اسمزي افزوده شد و كمترين اندازه اين عناصر در نهال هاي تيمار شاهد اندازه گيري شد. همچنين نتايج نشان داد كه از بين كلاسه هاي ارتفاعي، نهال‌هاي كلاسه ارتفاعي پايين (1600 تا 1800 متر بالاتر از سطح دريا) بيشترين مقادير عامل هاي رويشي و در مقابل، نهال هاي حاصل از بذر پايه هاي مادري ارتفاعات فوقاني (بالاتر از 2000 متر) كمترين مقادير را نشان دادند. البته از ميان گونه هاي مورد تحقيق گونه A. arabicaتحت تنش خشكي بيشترين مقادير عامل هاي رويشي را نشان داد و به نظر مي‌رسد كه كمتر تحت تاثير خشكي قرار گرفته بود، در نتيجه مقاومترين گونه به شرايط خشكي بود. واژه هاي كليدي: زاگرس، نيتروژن، كلسيم، ريشه، اندام هوايي، وزن خشك و تر

Almond is one of the major shrub species with high ecological extent in Iran. Impact of climate change and drought stress on forest ecosystems, as well as the unsuitable conditions of Zagros forest ecosystem and importance of planting shrub species at such ecosystems, have brought the attentions to use the wild almond species in forest plantation programs. Awareness of the impact of habitat factors on tolerance to environmental stresses will guarantee success of most of the forest rehabilitation programs. For this reason, seeds of four wild almonds, including Amygdalus arabica, A. scoparia, A. haussknechtii and A. eleagnifolia, were collected from three altitude levels, including: 1600-1800, 1800-2000 and more than 2000 m. above sea level at Karebas site; (Chaharmahal and Bakhtiari province), west of Iran. After cold stratification, the seeds were sown in nylon bags. Two months later, the seedlings were treated by four levels of drought stress (control, -0.4, -0.8 and -1.2 MPa) induced by application of Polyethylene Glycol 6000 in irrigation water, using the factorial experiment under the completely randomized design with three replications (five seedlings per each replicate). Results showed that drought stress significantly reduced seedlings growth characteristics, including total height, shoot height and shoot wet and dry weight, except root wet weight which was increased. Furthermore it increased seedlingʹs nitrogen and calcium content, while the minimum levels belonged to control treatment. In addition, the seedlings from the lowest (1600-1800 m. a.s.l.) and the highest (above 2000 m a.s.l.) altitude origin, provided the highest and the lowest growth values, respectively. Overall, Amygdalus arabica showed the highest resistance to drought levels among the other species, due to its greatest growth values at these hard circumstances. Key words: Zagros, nitrogen, calcium, root, shoot, dry and wet weight