ترديد در وجود تلقي جهان‌شمول از عقلانيت در رويه‌هاي شهرسازي

Doubt about a Universal Concept of Rationality in Urban Planning Practices

باوري مستحكم، عميق و ديرپا در ميان شهرسازان و برنامه‌ريزان وجود دارد كه بر مبناي آن، رويه‌هاي معمول خويش را دنبال مي‌كنند. اين باور بر پيش‌فرضي ترديدناپذير بنا شده و آن همراهي تاريخي عمل و نظر شهرسازي با عقلانيت است. علاوه بر اين، به‌نظر مي‌رسد شهرسازان در بيشتر اوقات براي نشان‌دادن صحت دعاوي خويش به مفهوم عقلانيت متوسل مي‌شوند. ظاهراً اين موضوع نقشي اساسي در شهرسازي ايفا مي‌كند و به اين ترتيب، تامل در مفهوم عقلانيت مي‌تواند پژوهش‌هايي راهگشا و تعيين‌كننده را رقم بزند و شهرسازان را در رويارويي با پرسش‌هاي مهم ياري كند. پرسش‌هايي از اين دست: منظور شهرسازان از معقول‌بودن رويه‌هايشان و به‌خصوص نظريه‌هايشان چيست؟ آيا چارچوب و ساختار و نظريه‌اي فراتاريخي، فرامكاني و فراقومي و جهان‌شمول از عقلانيت، در نظريه‌هاي شهرسازي وجود دارد كه شهرسازان رويه‌هاي خويش را با آن تطبيق دهند؟ اين مقاله سعي دارد تا با معرفي يك پژوهش كيفي و تحليل نتايج آن، تبييني براي دو پرسش مذكور ارايه كند. به‌نظر مي‌رسد بر پايه اين نتايج شهرسازان مي‌توانند تجديد نظري اساسي در باور به ضرورت همراهي عقلانيت با شهرسازي و نيز تلقي واحد جهان‌شمول از عقلانيت، در نظريه‌هاي شهرسازي را در دستور كار خويش قرار دهند.

There is a deep-seated belief among planners that the historical association between urban planning and rationality is an unquestioned presumption which they follow their daily practices based on. It seems that truth of urban planning claims has been shown predominantly by applying the concept of rationality. As a result, reflection on rationality can be taken into consideration as an important subject for a study. This research may help us to find some answers for numerous questions such as below: What does it mean when planners claim that their practices are rational? Is there a grand unified theory of rationality determining the way of planning around the world which all of planners fit their daily practices with? This article makes a qualitative research to explain the two above questions, coming to this conclusion that planners should revise their belief about importance and universal concept of rationality within their practices.