سنندج شهر اُرسي، بررسي روند شكل‌گيري و گسترش هنر اُرسي‌سازي براساس نمونه‌هاي موجود

Sanandaj the City of Orsi, A Study of the Formation and Eextension Process of Orsi ـ Making Art Based on the Available Samples

ُرسي‌هاي بسياري در آثار دوره‌هاي صفوي و به‌ويژه خانه‌هاي دورهقاجار در سنندج باقي‌مانده است. اگرچه اين خانه‌ها داراي آرايه‌هاي متعددي هستند، اُرسي در اين ميان، از جايگاه خاصي برخوردار است. اين پژوهش در پي آن است كه به چند سوال پاسخ دهد و فرضيه‌هايي را كه دربارهسابقه، فن ساخت و ويژگي اُرسي‌سازي شهر سنندج را طرح كرده، اثبات كند. در اين پژوهش، كوشش شده كه به اهميت و جايگاه اُرسي در شهر سنندج به‌صورت تاريخي و توصيفي‌تحليلي نگريسته شود. پيشينه استفاده از اُرسي در بناهاي شهر سنندج به‌طور دقيق مشخص نيست؛ اما مدارك و شواهد موجود نشانگر اين است كه استفاده از اُرسي در بناهاي دوره صفوي آغاز شده است. مدارك و شواهد قطعي‌تري در استفاده از اُرسي و اُرسي‌سازي در ساختمان‌هاي مسكوني دوره قاجار،نيز در دست است كه نشان مي‌دهد كه ساختناُرسي و استفاده از آن در اين دوره، گسترش چشمگيري داشته و مي‌توان سنندج را از مراكز مهم ساخت اُرسي در دوره‌قاجار شمرد. گستردگي استفاده از اُرسي از سويي، نشانگر اين است كه افراد زيادي در اين حرفه اشتغال داشته‌اند؛بنابراين، ساختن اُرسي و استفاده از آن، از چنان جايگاه و اهميتي برخوردار بوده كه در خانه‌هاي مردم عادي هم نمونه‌اي با پيمون كوچك (1) وجود داشته است. در برخي خانه‌هاي با پيمون بزرگ (2) تعداد اُرسي به بيش از ده نمونه هم مي‌رسد. گسترش و بهره‌مندي از اُرسي در ساختمان، توجه سازندگان را به سمتي سوق مي‌دهد كه طرح اُرسي‌هاي شهر سنندج را با وجودحفظ كلي اُرسي‌سازي ايراني، ولي با شيوه بومي‌محلي، همچون ساير هنرها ازجمله فرش و صنايع دستي را ايجاد كنند. با اتكا بر اين پشتوانه غني در اُرسي‌سازي، مي‌توان براي احيا يانوآوري در آن، از فراموشي و نابودي اين هنر جلوگيري كرد.

Among the Safavid and especially Qajar periods works, many Orsies have remained in the Sanandaj houses. Orsi has had an especial degree, although these houses have many decorations. This study is to answer some questions and to prove some drawn hypothesis on its history, making and characteristic of the Orsi ـ making in Sanandaj. In this study it has been applies to look at the importance and position of the Orsi in Sanandaj with historical and descriptive ـ analytical approach. The evidences are marking the Safavid Period as a starting point, although the history of making and use of Orsi in Sanandaj is unclear. Thus, there are more strong evidences from the Qajar Period on the Orsi and Orsi ـ Making in the residential houses of the Period, showing that the use of Orsi and Orsi ـ making has notably expended as the Sanandaj can be called one the important centers of Orsi ـ making during the Qajar period; The span of Orsi using is a mark showing that the business many people was this craft. Therefore, use and making of Orsi has such position and importance that there was some smaller one in each house of common people. In some houses with big scale sometimes more than 10 Orsies can be found. The resultant of paying attention about Orsi ـ making shows the importance of its makers on the one hand and orienting the making process to supporters in case of element and decoration on the other hand. Thus, according to the varied samples, the Sanandaj Orsi ـ making has impressively boomed and extended. The extension process was occurred due to several factors; the widespread welcome to Orsi ـ making and existence of plural well ـ skilled artists in this field can be mentioned; Since, the Orsi ـ making require plenty of energy and time. By this extension, the creation of job and enlivening the Iranian Orsi ـ making is provable. The important visible point during the process of design and making Orsi is their change and update with the changing of contemporary architecture, simultaneously. The extension and having Orsi in building has lead attention of its makers to make Orsi as the Orsies in Sanandaj remained Iranian Orsi ـ making, while the local style is make it like other arts such as Carpet and Handicraft. Reconstructing or innovating of Orsi, relying on such rich background in Orsi ـ making, it is necessary to try it with new and suitable planning to prevent not to be forgotten or destructed.