مباني و معيارهاي پيشرفت انساني از ديدگاه اسلام

The Principles and Criteria of Human Progress from the View of Islam

ارايه شاخص پيشرفت انساني از ديدگاه اسلام را مي‌توان يكي از مباحث مهم در ترسيم الگوي اسلامي ايراني پيشرفت دانست. دستيابي به اين هدف مستلزم توجه به معيارها و مباني پيشرفت انساني اسلامي است. شاخص توسعه انساني متعارف با نگرشي خاص و محدود به انسان، تمامي اهداف شاخص را متوجه رفاه مادي كرده و جنبه روحي و معنوي انسان به عنوان اساسي‌ترين بعد وجودي وي را، مورد غفلت قرار داده است. مقاله حاضر با استفاده از روش تحليلي-استنباطي در صدد استخراج معيارهاي پيشرفت انساني از ديدگاه اسلام از قرآن و روايات و تبيين مباني حاكم بر آن است. يافته‌هاي مقاله كه به روش توصيفي-تحليلي انجام گرفته نشان مي‌دهد كه دينداري، علم و معرفت، آزادگي و كرامت و تامين معيشت، 4 معيار در شاخص پيشرفت انساني مورد نظر اسلام مي باشند. بر اين اساس، شاخص پيشرفت انساني علاوه بر در نظر گرفتن معيارهاي شاخص توسعه انساني متعارف از جمله علم،سلامت و رفاه نسبي، مقوله هاي ديگري چون دينداري، معرفت، و كرامت و آزادگي را نيز مورد توجه قرار مي دهد. معيارهاي معرفي شده براي پيشرفت انساني مبتني بر مباني فكري اسلام از جمله نگاه متعالي اسلام به انسان و تكامل قرار دارد. ارايه اين معيارها مي تواند باعث معرفي شاخص هاي متمايز براي پيشرفت انساني شود كه برخي از آن ها در مقاله اشاره شده است.

Providing the index of human progress form the view of Islam can be regarded one of the important issues in developing an Islamic-Iranian model of progress. It is necessary to take into consideration the criteria and principles of Islamic human progress in order to achieve this aim. The index of conventional human development, which has a particular and limited attitude towards man, limits all aims of the index to material well-being and neglects manʹs mental and spiritual aspect which is his most basic existential dimension. Using an analytical-deductive-descriptive method, the present paper seeks to extract the criteria of human progress in the view of Islam from Quranic verses and traditions, and elaborate on the principles governing it. The research findings indicate that religiosity, knowledge and science, broad mindedness, dignity and providing livelihood are four criteria for human progress, from the view of Islam. Accordingly, the index of human progress takes into consideration not only the criteria of index of conventional human development including science, relative health and well-being but other issues such as religiosity, knowledge, dignity and broad mindedness, as well. The criteria introduced for human progress are based on intellectual principles of Islam including its transcendent view of man and perfection. Offering these criteria can introduce distinct indices for human progress, some of which are referred to in the paper.