كليدواژه :
استان ايلام , جنگل‌هاي زاگرس , توپوگرافي , تنوع گونه‌اي , غناي گونه‌اي
چكيده فارسي :
در اين مقاله مهم‌ترين شاخص‌هاي تنوع و غناي گونه‌هاي چوبي به‌صورت كلان در سطح جنگل‌هاي زاگرس استان ايلام در ارتباط با سه عامل توپوگرافي شامل شيب، جهت و ارتفاع از سطح دريا، مورد مطالعه قرار گرفته است. نمونه‌برداري در 4 منطقه مختلف با دامنه ارتفاعي 2400-800 متر از سطح دريا انجام شد. مشخصه‌هاي بوم‌شناختي منطقه مطالعاتي با 330 قطعه نمونه دايره‌اي‌شكل 500 مترمربعي در يك شبكه منظم تصادفي با فاصله ارتفاعي 100 متر، مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج اين پژوهش در مجموع نشان داد، از نظر آماري، به‌استثناي ميانگين شاخص منهينيك در طبقات شيب زمين، اختلاف ساير شاخص‌هاي تنوع و غناي گونه‌اي نسبت به عوامل توپوگرافي معني‌دار بودند. در اين راستا، اختلاف ميانگين شاخص تنوع سيمپسون در طبقات مختلف ارتفاع از سطح دريا در سطح 95 درصد و اختلاف ميانگين طبقات ساير عوامل مورد بررسي، در سطح 99 درصد معني‌دار است. همچنين، بررسي‌هاي به‌عمل آمده نشان داد كه به‌استثناي شاخص تنوع سيمپسون كه منحصراً در آن، اختلاف طبقه اول ارتفاع از سطح دريا (1300-800 متر) نسبت به طبقه سوم (بيش از 1800 متر) معني‌دار است، در خصوص ساير شاخص‌هاي مورد بررسي، علاوهبر طبقات ارتفاعي اول و سوم، اختلاف طبقه دوم (1800-1300 متر) نيز نسبت به طبقه سوم معني‌دار است. به‌عبارت ديگر، مقادير شاخص‌هاي تنوع و غناي گونه‌اي در طبقات ارتفاعي مرتفع‌تر بيش‌تر بوده است. علاوهبر اين، ميانگين تمام شاخص‌هاي مورد مطالعه در جبهه‌هاي شمالي از جبهه‌هاي جنوبي و از مناطق بدون جهت، بيش‌تر است. در خصوص فاكتور شيب نيز شاخص‌هاي تنوع شانون- ونير و سيمپسون در طبقه شيب اول (10-0 درصد) نسبت به سوم (60-30 درصد) و چهارم (بيش‌تر از 60 درصد) و طبقه شيب دوم (30-10 درصد) نسبت به چهارم، از نظر آماري معني‌دار بودند. همچنين ميانگين شاخص‌هاي غناي گونه‌اي در اراضي كم‌شيب (10-0 درصد)، نسبت به مناطق با شيب بيش از 30 درصد (طبقات سوم و چهارم)، افزايش معني‌داري نشان داد، به‌طوري‌كه تنوع گونه‌اي به‌طور نسبي در مناطق كم‌شيب از مناطق پرشيب بيش‌تر بوده و در خصوص شاخص‌هاي غناي گونه‌اي عكس اين حالت مشاهده شد. دليل اين وضعيت آن است كه در نتيجه كاهش نسبي تاج پوشش گونه‌هاي چوبي در مناطق كم‌شيب، مقادير شاخص‌هاي تنوع گونه‌اي كاهش‌يافته و با توجه به افزايش نسبي درصد حضور گونه‌هاي چوبي (با تاج پوشش كم) در مناطق كم‌شيب، شاخص‌هاي غناي گونه‌اي تا حدودي افزايش يافته است.
چكيده لاتين :
In this article the most important indices of diversity and richness of woody species, in relation to three physiographical factors, including altitude, aspect and slope have been discussed. For this purpose, ecological characteristics in 330 circular 500 m2 plots, were studied by systematic random method. Vertical distance of sampling units was 100 m above sea level. Sampling in 4 different areas, in range of 800-2400 m elevation was performed. Map Position plots was produced by the GIS and GPS systems. Results showed that statistically difference between classes of each topographical factor, in relation to the indices of diversity and species richness was significant. This study in relation to Simpson indices in altitude factor, showed that the difference between first class (800-1300 m) and third class (up to 1800 m) is exceptionally significant, In the other indices, difference of first class to third class and second to third, was significant. In other hand, diversity and richness indices of class in high altitude were more than other classes. Average of all indices in the northern aspect was higher than south and flat areas. Results of Shannon and Simpson diversity indices to slope factor, showed that first class slope (0-10%) compared to third (30-60%) and fourth class (up to 60%), and second class slope (10-30%) compared to fourth class slope, were statistically significant. Moreover, average species richness indexes in low-slope land (0-10%), compared to areas with slope over 30% (third and fourth classes), were higher. Therefore, it can be seen that the species diversity indices, in areas of low slope are higher than high slope areas, and about the species richness indices, are opposed to this case. This is due to that diversity indices values are decreased by a decrease in the canopy in studied areas of low slope. Due to the relative increase of the presence of woody species in the low slope areas, the species richness indices have been increased to some extent.
