بررسي آوايي تكيه واژگاني در زبان فارسي

The Acoustical Study of Lexical Stress in Persian

در بيشتر پژوهش‏هاي انجام شده درباره تكيه واژگاني در زبان فارسي، تغيير‏هاي آوايي ناشي از جا‏به‏جايي محل تكيه در محيط داراي تكيه زير‏و‏بمي بررسي شده و به همين سبب، F0 مهم‏ترين هم‏بسته آوايي تكيه واژگاني در‏نظر گرفته شده است؛ در‏حالي كه F0 هم‏بسته آوايي تكيه زير‏و‏بمي است؛ نه تكيه واژگاني؛ به علاوه، در پژوهش‏هاي انجام شده، ميزان اعتبار عوامل ديگر از‏جمله تغيير شدت انرژي و ديرش، به‏عنوان هم‏بسته هاي محتمل تكيه واژگاني آزموده نشده است. در اين مقاله، هم‏بسته هاي آوايي تكيه واژگاني را در زبان فارسي، در دو بافت نوايي متفاوت بررسي كرده‏ايم: يكي بافت داراي تكيه زير‏و‏بمي و ديگري بافت بدون تكيه زير‏و‏بمي؛ بدين منظور، يك آزمايش توليدي انجام داديم و در آن، ديرش هجا، شدت انرژي كل، شدت انرژي بسامد‏هاي بيش‏از پانصد هرتز و بسامد سازه ها (به‏عنوان هم‏بسته‏هاي كيفيت واكه)، واكه هاي تكيه بر و بدون تكيه در جفت واژه هاي تكيه اي زبان فارسي و معادل بي معني آن‏ها را با يكديگر مقايسه كرده‏ايم. نتايج پژوهش، بيانگر آن است كه تغيير بسامد سازه ها و همچنين تغيير شدت انرژي طيف بسامدي، چه در همه نواحي بسامدي و‏چه در نواحي بسامدي مياني و بالا، تابعي از تغيير زير‏و‏بمي است و به همين دليل، اين عوامل، هم‏بسته هاي توليدي- صوت شناختي براي تكيه زير‏و‏بمي به‏شمار مي‏روند؛ نه تكيه واژگاني؛ در‏مقابل، ديرش هجا در هر‏دو بافت نوايي، هجا‏هاي تكيه بر را از هجا‏هاي بدون تكيه متمايز مي كند و بدين ترتيب، اين عامل، مستقل از تغيير در زير‏و‏بمي، معتبر‏ترين نشانه توليدي- صوت شناختي براي تكيه واژگاني فارسي به‏شمار مي‏رود. واژه‏هاي كليدي: تكيه واژگاني، تكيه زير‏و‏بمي، شدت انرژي كل، هم‏بسته هاي توليدي- صوت‏شناختي، محرك هدف.

The Acoustical Study of Lexical Stress in Persian V. Sadeghi1 Received: 2011.04.09 Accepted: 2012.01.08 Abstract This paper examines the effects of lexical stress on intensity and duration in Persian, both in the presence of the intonational prominence contrast, and in the abstraction from the compounding accent condition. A production study was conducted in which ten speakers produced Persian lexical and reiterant disyllabic minimal stress pairs spoken with and without an accent in a fixed carrier sentence. Duration, overall intensity, and spectral levels in four contiguous frequency bands were measured. Results showed a significant difference in overall intensity and spectral tilt between accented and unaccented syllables. However, no significant differences were found for these measures between stressed and unstressed syllables in the absence of the accent contrast. In contrast, duration proved the most reliable correlate of stress, as Persian speakers produced stressed syllables consistently longer than their unstressed counterparts independent of the accompanying intonational prominence contrast. Keywords: Accent, spectral levels, overall intensity, accented and unaccented conditions. 1.