بررسي تاريخي برخي تحولات آوايي رايج در پارسي خراسان جنوبي

The Historical Study of Some Prevalent Phonetic Changes in Southern Khorasan’s Persian Speech

چكيده فارسي رايج در خراسان جنوبي يكي از گويشهاي فارسي معيار (فارسي تهراني) است. به عقيدهي بسياري از زبانشناسان، زبان فارسي از گويشهاي شرقي و شمال شرقي در زماني نامعلوم، احتمالاً در قرون اول يا دوم هجري قمري منشعب شده است. بنابراين بررسيهاي زبانشناختي گويشهاي شرقي ايران، مانند گويش خراسان جنوبي در روشن شدن تاريخ شكلگيري زبان فارسي داراي كمال اهميت است. اما متاسفانه تحقيقات زيادي در اين زمينه انجام نشده است. تحقيق حاضر تحقيقي پيكرهبنياد است. كه در طي آن پنج تحول آوايي رايج در خراسان جنوبي مورد بررسي قرار خواهد گرفت. اين پنج تحول عبارتند از تحول ân/âm به un/um يا on/om يا ?m، مشدد شدن صامت پس از حذف مصوت بلند پيش از آن، پيشوند -ho و -e و تحول خوشههاي صامت آغازي و صامتهاي ميانجي. دو تحول اول در فارسي تهراني به صورتي محدود رخ ميدهد، اما تحول سوم و چهارم در فارسي تهراني ديده نميشود. بخشي از تحول پنجم نيز در فارسي مشاهده نميشود. در اين مقاله سعي شده است سابقهي تاريخي اين تحولات نيز مد نظر قرار بگيرد. از اين رو، نگارنده با در نظر گرفتن شواهدي كه در متون كهن فارسي وجود دارد، سعي دارد پيشزمينهي تاريخي اين تحولات آوايي را نيز براي خوانندگان روشن كند. به عبارت ديگر، اين تحولات آوايي تنها در دو مجموعه از رباعيات خراسان جنوبي با عنوانهاي شعر دلبر و شعر غم به عنوان پيكره بررسي خواهد شد. واژگان كليدي: گويش فارسي خراسان جنوبي، فارسي معيار (تهراني)، تحول آوايي، تاريخ زبان.

Abstract The prevalent Persian speech in Southern Khorasan is one of the standard dialects of Farsi which is spoken in Iran›s capital, Tehran. Many linguists believe that Persian language derived from some eastern or north east dialects in first or second century Hegira in an unknown period. Therefore linguistic studies of the eastern Iran’s dialects like the dialect of South Khorasan have a very perfect importance in illustrating the historical records of Farsi language structure. But unfortunately not so much research has been done in this field. The existing article is a kind of corpus based research. And we will consider and study the five temporary phonetic changes in Persian spoken in southern khorasan. These five changes include: the change of ân/âm to un/um or on/om or ?m, the aggravation of consonant after the omission of the vowel before it. The changes in prefix of ho- and e- and the big changes in consonant clusters and mediate consonants. The first two changes in Tehran›s Farsi speech happens rarely. But the third and forth foresaid changes happen never in Tehran›s Farsi spoken language. In this article we have tried to consider the historical background of these changes. So the writers of this article try with considering some historical evidence which is found on ancient Persian literature to illustrate historical background of some of these phonetic changes to the readers. In other word these phonetic changes will be examined only as a corpus of the study in two sects of South Khorasan’s quatrains with the names of «The Mistress Poem» and “Sadness Poem”. The keywords: Persian dialects of Southern Khorasan›s, Standard Persian (Tehrani), Phonetic changes, Language History.