بررسي علل و ريشه هاي ظاهر گرايي در فهم قرآن

ما انسان ها همواره متاثر از فراورده هاي دانش و فرهنگ نو و كهنه خويش هستيم و رهايي كامل از آن ها به نُدرت اتفاق مي افتد؛ اما اين تاثُر ذهني نبايد در فهم آيات قرآن و روايات تاثيرگذارد و خلوصِ آن را مشوَب سازد. فهم خالص و بي شائبه از متون ديني به ويژه قرآن، ممكن، اما مشكل است و پاك سازي ذهن از فرض هاي آغازين و انگاره هاي پيشين، شرط لازم براي دست يابي به چنين فهم خالص است؛ ليكن پس از غروب مِهر نَبَوي، از سوي برخي فرقه ها و نحله ها، علاوه بر بروز اختلافات سياسي- اجتماعي، برداشت هاي ديني نيز دستخوش اختلاف و گسستگي شد. تفسيرهـاي مختلف از دين و كتاب الهـي شكل گرفت و تفكـرات گوناگون و گاه متضاد از ميان جامعـه اسلامـي سر برآورد. يكـي از اين جريان هاي فكري، ظاهرگرايي و عقل گريزي و بستن باب اجتهاد در رويارويي با قرآن است؛ البته مُراد اين مقاله، پرداختن به فرقه هاي ظاهرگراي « اهل سنت» است كه بيشتر از هر نحله ديگر به اين دست از عقايد، پاي فشرده اند. نگارنده اين نوشتار، برآن است تا با روش توصيفي - تحليلي، ضمن پرداختن به علل شكل دهنده اين گرايش عقيدتي، ريشه هاي اين پديده ناسالم فكري را بيان كند و به قدر امكان مورد نقد و بررسي قرار دهد. نتيجه اي كه از اين تحقيق حاصل شده آن است كه صِرف توجه به ظواهر آيات قرآن كه اين نحله بدان تمسك جُستند، مُكفي درك و يافتن مدلول ها و مقاصد آيات قرآن نبوده؛ بلكه مدخليت عقل با تكيه بر تفسير معصومين ( عليهم السلام ) در راستاي فهمِ صحيحِ قرآن امري محتوم است.