طراحي الگوي عملياتي تامين مالي بخش صادرات با استفاده از صكوك در اقتصاد ايران

Developing an Operating Framework to Finance Export Sector using Sukuk Securities in Iran

امروزه تجهيز منابع و شناسايي روشهاي بهينه تامين مالي يكي از مهمترين اولويت‌هاي سياستگذاران اقتصادي محسوب مي شود. بدون شك جريان رو به رشد ادبيات صكوك را مي‌توان حركتي در اين راستا دانست؛ به گونه‌اي كه تا كنون مطالعات مختلفي در زمينه چگونگي بهره‌گيري از اين اوراق انجام شده است. عمده اين مطالعات به تبيين ابعاد مفهومي، فقهي و اجرايي اين اوراق و نيز زمينه‌هاي استفاده از آنها در بخشهاي مختلف اقتصادي همچون كشاورزي، صنعت، گردشگري و ... پرداخته‌اند و كمتر موضوعات فرا بخشي همچون تجارت خارجي را مد نظر قرار داده‌اند. اين موضوع با تاكيد بر تامين مالي بخش صادرات در اقتصاد ايران در دستور كار مطالعه حاضر قرار دارد. بدين منظور در مقاله حاضر، ضمن مروري بر ساختار صادرات غير نفتي كشور، امكان‌سنجي استفاده از صكوك در حوزه صادرات (كالاها و خدمات) كشور از ابعاد عملياتي، فقهي و ساختاري صورت گرفته است. نتايج حكايت از آن دارد كه در شرايط كنوني و با هدف بهره‌گيري از ساختارهاي موجود از ميان صكوك قابل‌استفاده در حوزه صادرات غير نفتي (شامل استصناع، مضاربه، مشاركت، مرابحه، اجاره و جعاله)، صكوك استصناع، قابليت عملياتي شدن در تامين مالي صادرات خدمات فني و مهندسي و صكوك مضاربه، قابليت عملياتي شدن در تامين مالي صادرات كالاها را دارد. ضمن اينكه صكوك مشاركت نيز قابليت عملياتي شدن در هر دو حوزه را دارد. در نهايت الگوي بومي- عملياتي انتشار هر سه نوع صكوك به تفكيك صادرات كالايي و خدمات فني و مهندسي ارايه شده است.

Nowadays resources mobilization besides identifying optimum financing methods is one of the top priorities for economic policy makers. Undoubtedly, the growing trend of literature on Sukuk would be regarded an act in this line, so that various studies have been conducted on usage methods of them until now. Most of these studies have focused on explaining conceptual, legal, administrative and religious jurisprudence aspects of the bond as well as their applications in different economic sectors such as agriculture, industry, tourism and have paid less attention to intra-sectors such as external trade. In this article, we review non-oil export structure of Iran and analyze the feasibility of export financing through applying sukuk securities from operational, institutional, and religious jurisprudence points of view. The results imply that at the time being Mudaraba and Istisna are the proper options for financing export of goods and technical & engineering services. Meanwhile Musharaka security can be applied for both as well. At the end of paper the operatable-national framework of three-sukuk securities issuance has been developed.