شكل‏گيري نظام‌وظيفه در ايران و طرح ملت‌سازي در دوره پهلوي اول

Formation of “Military Service” in Iran and the Nation-building Project in the First Pahlavi Period

شكل‌هاي ابتدايي نظام‌وظيفه نخستين‌بار در چارچوب ارتش‏هاي پادشاهي و دولت‏هاي‏ مستقل از كليسا در اروپاي غربي به‌وجود آمد و توانست واسطه‏اي بين دولت و ملت‏ در ابتداي عصر مدرنيته و وسيله‏اي براي گسترش نظامي‏گري حاكمان و شاهان باشد. در ابتداي قرن هجدهم ميلادي، تقسيم ‏كار اجتماعي، پيشرفت تكنيكي و صنعتي‌شدن سبب شد تا ارتش‏هاي مدرن و نظام‏وظيفه كه از اولين نهادهاي بوركراتيك نيز به‌شمار مي‏آمدند، شكل بگيرند؛ سپس در انقلاب فرانسه، به‌عنوان سازكاري اساسي درجهت تامين نيروي انساني ارتش انقلابي تثبيت شدند. اين پديده كه در غرب پس از مجموعه تحولات انديشه‏اي و اجتماعي پديد آمده بود، در ايران دوره پهلوي اول به‌عنوان بخشي از طرح مدرن‏سازي و تثبيت حكومت استبدادي رضا‏خان شكل گرفت. بسط عناصر هويت ملي‏گرايانه و مطيع كردن نيروهاي سنتي جامعه ايران دربرابر استبداد مطلقه حكومت به‌وسيله آموزش‏ها و هنجارسازي عمومي و فراگير، از كاركردها و كارويژه‏هاي مهم ارتش و نظام خدمت اجباري در كنار تاثيرات و خدمات سياسي و نظامي‏ ديگرش در تاسيس و ابقاي حكومت پهلوي بود. نظام‌وظيفه علاوه‌بر خلع سلاح عمومي، به حكومت پهلوي اول اين امكان را مي‏داد تا با گسترش اقتدار نظامي، پايه‏هاي حكومتش را محكم كند. ايجاد ارتش يكپارچه و خدمت اجباري عمومي يكي از اولين تلاش‏هاي سامان‌مند و همه‌جانبه براي خلق شهروندان نظام جديد سياسي مبتني‌بر ايده دولت- ملت در تاريخ ايران است.

“Military Service” was first established in the frame of kingdom armies and independent governments separated from the Church.In the beginning of modernity era, it could be a go- between for the government and the nation, and also a means to extend the then rulers’ and kings’ militarism. The social division of labour, technical progress and industrialization in the 18th century caused to the formation of modern armies as the first bureaucratic institution. But in Iranʹs Pahlavi time, phenomenon was built as part of the modernization and consolidating Reza-khanʹs autocratic state. Extetion of national identity’s elements and making obedient the traditional residents in Iranʹs society against the unlimited autocracy of the state were possible by public teachings and extendable normalizing in the army,especially in the “Military Service”. “Military Service” and also the public disarmament gave this opportunity to the Pahlavi state to nationits basic rule byexpanding the military authority. Making integrated military and compulsory military service are the first intended and targeted attempts to create modern system’s civilians based on the nation - state theory.