نقش بحران‌هاي اجتماعي در ماهيت دولت در دوران پس از صدور فرمان مشروطيت در ايران

The Study of Relationship between Social crises and Essence of State after Constitutionalism in Iran

در اين مقاله شكل‌گيري اولين دولت مدرن در ايران در چارچوب تحليل ساختار و عامليت مورد بررسي جامعه‌شناختي قرار گرفته است. هر ساختي از كنش‌هاي پيوسته نيروهاي اجتماعي شكل مي‌گيرد و زمينه‌اي مي‌شود براي كنش‌هاي آتي؛ از سوي ديگر هر كنشي نيز درون يك ساخت صورت مي‌پذيرد كه مي‌تواند آن ساخت را تداوم بخشد يا ساختارشكنانه به گسست از آن بينجامد. در اين مقاله، تاثير ديالكتيكي يادشده را به‌گونه‌اي واكاوي مي‌كنيم كه ساختارهاي اجتماعي در آستانه كشاكش‌هاي فرايند تجدد در ايران پس از صدور فرمان مشروطه زمينه‌ساز كنش‌هاي سياسي بحران‌آفريني مي‌شود كه در نهايت، نيروهاي اجتماعي براي غلبه بر آن بحران‌ها به ساختي اقتدارگرايانه از سياست روي مي‌آورند. ساختار نظري اين پژوهش با استفاده از نظريه «دولت» برتران بديع و پي‌ير بيرن‌بوم شكل گرفته است. فرضيه تحقيق عبارت است از: ميان بحران‌هاي اجتماعي و ساختار دولت رابطه وجود دارد. با استفاده از روش تاريخي (اسنادي) داده‌هاي مربوط به فرضيه تحقيق گردآوري شده و با روش تاريخي- موردي در چارچوب منطق قياسي- قانوني، داده‌ها مورد تحليل تبييني قرار گرفته است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد تراكم بحران‌هاي اجتماعي در ايران موجب تضعيف جامعه مدني شده و گرايش نيروهاي اجتماعي به تمركز قدرت براي حل بحران‌هاي جامعه، زمينه‌هاي سربرآوردن دولت حداكثري در ايران را فراهم كرده است.

In this article, formation of the first modern state in Iran has been studied within the framework of sociological analysis of agency and structure. Each structure is formed of joint actions,which will be the basis for future actions. Each action, on the other hand, also happens within a structure that can cause its contiouity or discontiniouity. In this article,the aforesaid dialectical effects have been reviewed in a way that social structures on the eve of the conflicts of modernity process in the Constitutional history of Iran will be the reason of social tensions and they eventually turn in to authoritarian political structure to overcome the crises by social forces. The theory construction of this study has been formed by the using of the theory state of "Bertrand Badie" and "Pierre Birnbaum", and the research hypothesis has been extracted based on the relationship between social crises and essence of state. Data collection has been done by documentary method, and data analysis by historical method. The results showed that social crises accumulation in Iran and attitude of social forces towards centralism to overcome the crises of society have paved the way for a weak society and a maximal state in Iran.