مقايسه سبك معماري و تزيينات بناهاي آرامگاهي عصر ايلخاني در منطقه لواسانات و رودبار قصران با آثار هم‌عصر ناحيه دماوند

Comparison between Ilkhanid Tomb Monuments of Lavāssānāt and Rūdbār-e Ghasrān Region and the Contemporaneous Tombs of Damāvand Area on Decorative and Architectural Styles

بناهاي آرامگاهي در عصر اسلامي ايران نقش بسيار مهمي دارد. اين بناها به‌طور گسترده در تمام نقاط ايران پراكنده‌اند و از آن‌ها اطلاعات دقيقي درباره سبك‌هاي معماري، تزيينات، مصالح و ديگر ويژگي‌هاي مربوط به ساختار و شكلشان مي‌توان به‌دست آورد. وجود حكومت‌هاي شيعي زيديه در قرن چهارم هجري قمري و مرعشيان در قرن هشتم هجري قمري و نيز مهاجرت سادات و علويان به داخل فلات ايران و مناطق ري، قصران، دماوند، تبرستان، قومس و خراسان از دلايل گسترش اين‌گونه بناها بوده است. با مرگ يا شهادت اين افراد، مقابرشان كانوني براي رشد افكار شيعي و نيز قيام و خيزش‌هاي عدالت‌‌خواهانه مي‌‌شده است. منطقه لواسانات و رودبار قصران (واقع در شمال تهران) ازنظر اقليمي، تاريخي و فرهنگي در ارتباط مستقيم با ناحيه دماوند (واقع در حاشيه جنوبي رشته‌كوه البرز) بوده است. در اين مقاله، بناهاي عصر ايلخاني موجود در منطقه لواسانات و رودبار قصران با شماري آثار هم‌عصر در ناحيه دماوند مقايسه و تحليل شده است. هدف از نگارش اين مقاله، مطالعه و مقايسه ساختار معماري بناها، شباهت‌هاي سبكي و تفاوت‌هاي آن‌ها در دو منطقه، نوع مصالح به‌كار‌رفته و تزيينات آرامگاه‌هاست. روش تحقيق در اين مقاله توصيفي- تحليلي است و اطلاعات به‌روش ميداني و اسنادي با رويكرد نظري مطالعات تاريخ فرهنگي گردآوري شده است.

The tombs play an important role in the Islamic era. These buildings, which are widely distributed in all parts of Iran, can reveal detailed information about the architectural styles, decorations and other materials relating to the structures and forms of these kinds of buildings. Shiite Zeidiyye government in the fourth century AD and Mar’ashid in the eighth century AD, and immigration of S?d?t and Alavid individuals to the Iranian plateau and regions such as Rey, Ghasran, Damavand, Tabarestan, Ghumes (Kumesh) and Khorassan, have been the reasons for the development of these buildings. With the death or martyrdom of these people, those places were focal points for the growth of the Shiʹite thoughts and justice-oriented uprisings or jumps. Lavassanat and Rudbar-e-Ghasran region in the northern present-day Tehran has been in direct contact with the area of Damavand in the southern Alborz climatically, historically, and culturally. This study is an analysis between some Ilkhanid buildings in the area of Lavasanat and RudbarGhasran and some contemporaneous monuments at Damavand area. The purpose is a comparison and studying of architectonic structure of the buildings, stylistic similarities and differences between them, and the kind of material and ornaments used at the mentioned regions. The research method is descriptive – analytic, data gathering was done by field and documentary methods with a theoretical orientation in cultural history studies.