فرايند داوري مقالات در مجلات علمي ايران

The Peer-Review Process for Articles in Iran’s Scientific Journals

اين مقاله با هدف معرفي فرايند داوري و ضرورت آن در نظارت بر كيفيت آثار علمي منتشرشده، به بررسي وجود/ عدم وجود فرايند داوري، انواع داوري‌هاي رايج، روش‌هاي تصميم‌گيري، معيارهاي موثر بر پذيرش مقاله، تصميم‌گيرندگان اصلي، مسايل و مشكلات سردبيران، و هنجارهاي رايج در فرايند داوري مجلات معتبر علمي ايران4 پرداخته است. بنابراين، با توجه به هدف پژوهش، روش اجراي آن پيمايش و ابزار گردآوري اطلاعات، پرسشنامه بوده است. جمعيت آماري اين پژوهش شامل 245 مجله علمي پژوهشي و ترويجي بوده است. نتايج پژوهش نشان داد كه نوع داوري رايج در اين مجلات «دوطرفه پنهان» است و روش غالب در پذيرش مقاله «اعلام نتيجه مقاله پس از داوري و طرح در جلسه هييت تحريريه» است. همچنين، يافته‌ها حاكي از آن بود كه دو معيار «اصيل و بديع بودن پژوهش» و «ارتباط موضوع با خط‌مشي موضوعي مجله» نقش موثري در پذيرش مقالات دارند. از ميان پنج ركن اصلي دخيل در فرايند داوري مجلات، «هييت تحريريه» نقش اساسي‌تري در فرايند داوري مقالات داشته‌ است. درباره مسايل و مشكلات، سردبيران مجلات ايراني بيشتر با سه مساله «طولاني بودن زمان داوري مقالهها»، «كيفيت ضعيف نگارش مقالهها»، و «مشكلات مالي» مواجه بوده‌اند.

This research with purpose of study the peer-review process in articles and its necessity for controlling of published scientific works quality, considered the types of refereeing currently practiced, the decision-making methods and criteria for acceptance of articles, the major decision makers, editor in chief problems, and the current norms in the peer-review process. The method used was a survey, and the data-collecting tool was a questionnaire. The statistical population of this research included 245 scientific journals. The results of the study show that, currently, the predominant type of refereeing for articles submitted to these journals is ‘double blind’ and the prevailing method of informing authors about the results of manuscript evaluation is ‘commenting on the manuscript after refereeing it and after consideration in an editorial board meeting.’ The findings also indicate that two criteria— ‘Originality and creativity of the research’ and ‘Being within the journal’s scope’—play the most important role in article acceptance. Of the five main parties cooperating in the peer-review process for these journals, the editorial board plays the most fundamental role. About the editor in chief problems, they have exposed with three problems "prolonged peer review time", "articles weak quality" and "financial problems".