نقش عواطف و هيجانات در اخلاق

The Role of Affections and Emotions in Moralities

در ميان ظرفيت‌هاي وجودي انسان، عواطف و هيجان‌ها، در تاثيرگذاري بر افكار و اعمال آدمي، از جايگاهي ويژه برخوردارند. بررسي اين تاثيرات در حوزه? اخلاق ـ كه از مهم‌ترين جنبه‌هاي زندگي فردي و اجتماعي انسان است ـ بحث‌‌هاي بسيار با اهميتي را پيش خواهد كشيد. اگر نوع و ميزان تاثيرگذاري ساحت عاطفي در مقايسه با ديگر ساحت‌‌هاي رقيب (همچون ساحت عقلاني) تحليل و بررسي شود، اهميت اين مباحث، بيش‌تر درك خواهد شد. اين مقاله در دو حوزه به اين مساله مي‌پردازد: اول، حوزه‌اي كاملاً نظري كه در ذيل مباحث فرااخلاق قرار مي‌گيرد؛ و دوم، در عرصه‌‌هاي عيني‌تر حيات اخلاقي انسان يعني حوزه? قضاوت‌‌ها و رفتار‌هاي اخلاقي. اين بررسي‌‌ها به تطبيق و مقايسه? حوزه‌‌هاي فرااخلاق و روان‌شناسي اخلاق با منابع اسلامي خواهد پرداخت. در بخش منابع اسلامي، تاكيد بر آثار استاد آيت الله جوادي آملي است. بر اين اساس، مباحث در سه بخش تنظيم شده است: نخست، نقش عواطف در نظريات فرااخلاقي بررسي مي‌شود و از دو رويكرد عمده? فرااخلاقي بحث مي‌شود؛ يعني ديدگاه تعريف‌گروانه? طبيعي و ديدگاه غيرشناختاري يا توصيف‌ناگروانه، با بيان كاستي‌‌هاي اين نظريه‌ها، ارتباط ارزش‌‌هاي اخلاقي با واقعيات عيني تبيين مي‌شود. در بخش دوم، نقش عواطف در قضاوت‌‌هاي اخلاقي بررسي مي‌گردد. آن‌گاه برخي از ديدگاه‌‌ها كه عواطف و هيجانات را تنها عامل تاثيرگذار بر قضاوت‌هاي اخلاقي مي‌دانند تبيين و نقد مي‌شود. تاثيرگذاري ساحت عقلاني بر قضاوت‌هاي اخلاقي در اين بخش طرح شده است. در نهايت؛ با پذيرش تاثير عواطف بر قضاوت‌هاي اخلاقي، عليت انحصاري آن رد خواهد شد. بخش سوم، به تاثير عواطف بر رفتارهاي اخلاقي مي‌پردازد. در اين بخش، ديدگاه‌هاي عاطفه‌گرايان و شناخت‌گرايان درباره? زمينه‌هاي تاثيرگذاري عواطف و احساسات بر رفتار اخلاقي سنجيده مي‌شود. با پذيرش تاثير جدي هيجان‌‌ها بر رفتار اخلاقي، نقش موثر شناخت و تاملات فكري در رفتار اخلاقي نيز به اثبات خواهد رسيد.

Among manʹs existential capacities, affections and emotions have a special position in exerting influence on their thoughts and acts. A study of these effects in the domain of ethics, which is one of the most important aspects of personal and social life, will provoke very important discussions. The importance of these discussions will be more appreciated if the kind and rate of influence of affective domain is studied and analyzed in comparison to other competing domains (such as rational domain). The present paper discusses the issue in two domains: the first is an absolutely theoretical domain and a subcategory of meta-ethical issues. The second is in more objective domains of manʹs moral life, i.e. the domain of moral behaviors and judgments. These studies compare and contrast the domains of meta-ethics and psychology of ethics with Islamic sources. In terms of Islamic sources, the emphasis is put on the expert Ayatollah Jawadi Amuliʹs works. Accordingly, the discussions are divided into three parts: the first part studies the role of affections in meta-ethical theories and discusses two main meta-ethical approaches. These two approaches are naturalistically descriptive theory and non-descriptive or non-cognitive theory. Having explained the disadvantages of these two theories, this paper elaborates on the relationship between moral values and objective realities. The second part studies the role of affections in moral judgments and discusses the effect of rational domain on moral judgments. Then some views which consider affections and emotions as the only factor influencing moral judgments are explained and criticized. Finally, having accepted the effect of affections on moral judgments, its exclusive causality is rejected. The third part deals with the effect of affections on moral behaviors. It also studies and evaluates emotionalists and cognitivistsʹ views on those grounds that affections and emotions exert influence on moral behavior. Having accepted the strong effect of emotions on moral behavior, the influential role of cognition and intellectual contemplations in moral behavior is also proved.