تاثير تنش كم‌آبي بر رشد، عملكرد، ميزان و تركيب‌هاي اسانس شمعداني معطر (Pelargonium graveolens L.)

Effect of Water Deficit Stress on Growth, Yield, Essential Oil Content and Composition of Pelargonium graveolens L.

به منظـور بررسـي اثر سـطوح مخـتلف تنش كم‌آبي بر رشـد، عمـلكرد، ميـــزان و تركيــب‌هاي اســانس شمعداني معطر(Pelargonium graveolens L.) ، آزمايشي گلداني در قالب طرح كاملاً تصادفي با چهار تيمار و چهار تكرار انجام شد. تيمارهاي تنش عبارت بودند از 100%، 85%، 70% و 55% ظرفيت مزرعه‌اي. نتايج نشان دادند كه با كاهش مقدار آب خاك، ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد شاخه هاي جانبي، عملكرد ماده ي تر و خشك در گلدان و عملكرد اسانس كاهش يافت. اگرچه بيشترين ميزان اسانس در رطوبت 55% ظرفيت مزرعه‌اي با ميزان 04/2 درصد وزن خشك حاصل شد، اما با توجه به كاهش شديد رشد گياه، عملكرد اسانس در گياه (065/0 گرم در بوته) در اين تيمار كمترين بود. بيشترين عملكرد اسانس در گياه با مقدار 193/0 گرم در بوته در تيمار100% ظرفيت مزرعه‌اي به دست آمد. ميزان برخي تركيب‌هاي عمده اسانس ازجمله سيترونلل، سيترونليل فرمات و ايزو- منتون تحت تاثير تنش كم‌آبي قرار نگرفت اما با كاهش ميزان رطوبت خاك، ميزان آلفا- پينن و لينالول كاهش يافت و ميزان 2- فنيل اتيل تيگلات و جرماكرن- دي افزايش يافت. همچنين بيشترين ميزان سيس و ترانس- رز اكسيد، اسپاتولنول و سيس- سيترونليل تيگلات و كمترين ميزان نرال، ژرانيول و ژرانيل فرمات در رطوبت 55% ظرفيت مزرعه‌اي حاصل شد، اما ميزان آنها در رطوبت‌هاي 100%، 85% و 70% در يك سطح آماري قرار گرفت. باتوجه به اثر تنش كم آبي بر كاهش عملكرد پيكر رويشي، با كاهش مقدار آب خاك عملكرد تركيبات عمده اسانس در هر بوته به‌طور معني‌داري كاهش يافت.

In order to study the effect of water deficit stress on growth, yield, essential oil content and composition of geranium (Pelargonium graveolens L.), a greenhouse experiment was carried out based on a completely randomized design with four treatments and four replications. The water deficit stress treatments were 100%, 85%, 70% and 55% of field capacity. Results showed that as the soil water content decreased, plant height, stem diameter, number of auxiliary shoots, fresh and dry herb yield and essential oil yield decreased. Although the highest essential oil content (2.04% based on dry weight) was found in plants treated with 55% of filed capacity, due to dramatic decrease in growth, their oil yield (0.065 g plant-1) was the lowest compared with those of plants treated with 100%, 85%, 70% of field capacity. The highest oil yield with 0.193 g plant-1were found in plants treated with 100% of field capacity. The amount of some of the main components of oil i.e. Citronellol, Citronellyl formate and iso-Menthone were not affected by water deficit stress treatments. However, as the soil water content decreased, the amount of ?-Pinene and Linalool decreased, while the amount of 2-Phenylethyl tiglate and Germacrene-D increased. Moreover, the highest amount of Rose oxide (cis and trans), Spathulenol, cis-Citronellyl tiglate and the lowest amount of Neral, Geraniol and Geranyl formate were found in plants treated with 55% of field capacity, while those of plants treated with 100%, 85%, 70% of field capacity were not significantly different. Due to the effect of water stress on herb yield, the yield (mg plant-1) of the main components decreased as the soil water content decreased.