فرايند حركت تكواژ به دلايل صرفي- واجي: بررسي نمونه اي در كردي كلهري

The Process of Morph-movement due to Morpho-phonological Reasons: The Analysis of a Case in Kalhori Kurdish

در طبقه بندي ينسن (1990) از فرايندهاي صرفي- واجي در زبان هاي مختلف، شايد كمترين بسامد وقوع اين فرايندها در ميان زبان ها، مربوط به فرايند حركت تكواژ به دليل ملاحظات صرفي- واجي است كه باعث تغيير ترتيب معمول تكواژها در صورت واژه مي شود. در اين مقاله، هدف معرفي نمونه اي از اين فرايند نادر در كردي كلهري است. اين پديده در افعال پسوندي رخ مي دهد كه در ساختمان آنها، پي بست ضميري سوم شخص مفرد به كار رفته باشد. به منظور مطالعه اين پديده، تعداد سي فعل پسوندي مورد بررسي قرار گرفته كه در اين مقاله از چهارده نمونه از آن ها استفاده شده است. پس از مشاهده رفتار پي بست ضميري سوم شخص مفرد /-I/ در فعل هاي پسوندي مشخص شد كه هرگاه ستاك فعل در زمان گذشته كه مختوم به واج /i/ است، با شناسه سوم شخص مفرد، كه تكواژ تهي است، بيايد، و در ساختمان فعل از پي بست ضميري سوم شخص مفرد استفاده شود، اين پي بست از جايگاه معمول خود، كه پيش از پسوند فعلي /-I/ است، به پس از آن منقل مي شود. دليل اين امر نيز التقاي واكه هاي افراشته و سبك بودن پي بست ضميري سوم شخص مفرد از نظر واجي است. پس از شكل گيري آرايش جديد تكواژها به اين شكل، ساير افعال پسوندي كه در ساختمان خود، پي بست ضميري سوم شخص مفرد به كار مي برند، به قياس، آرايش جديد تكواژها را نيز پذيرفتند.

In the classification of morpho-phonological processes of different languages proposed by Jensen (1990), the least frequent process is perhaps the one related to morph-movement due to morpho-phonological reasons, which leads to changes in the canonical order of morphs in the word form. This article aimed to introduce a case of this rare process in Kalhori Kurdish. This process takes place in the suffixed verbs in which the third person singular enclitic pronoun is used. To study this phenomenon, 30 suffixed verbs were analyzed among which 14 are mentioned in this article. After investigating the behavior of the third person singular enclitic pronoun /-?: / in suffixed verbs, it was revealed that, this enclitic leaves its canonical place, which is before the verbal suffix /-ow/ and follows it whenever the verb stem in the past tense ends in /I/ and the verbal ending (subject) is that of the third person singular, which is zero. The cause seems to be high vowels confrontation and the phonological lightness of the third person singular enclitic pronoun. After the introduction of this new order of morphs, other suffixed verbs which use the third person singular enclitic pronoun seem to have taken the new order analogically.