بررسي صفات فيزيولوژيكي مرتبط با انتقال مجدد ذخاير ساقه تحت تنش شوري انتهاي فصل در گندم

Evaluation of physiological traits related to wheat stem reserve remobilization under terminal salinity

انتقال مجدد ذخاير ساقه گندم در تنش خشكي انتهاي فصل اهميّت زيادي در حفظ عملكرد دانه دارد؛ ولي اهميّت اين مكانيزم در تنش شوري به‌خوبي روشن نيست. در اين تحقيق انتقال مجدد ذخاير ساقه در تنش شوري انتهاي فصل روي دو ژنوتيپ 14No و 49No كه از نظر انتقال مجدد طي تنش خشكي متفاوت گزارش شده بودند، همراه با دو رقم بم و قدس (به‌ترتيب متحمل و حساس به شوري) در گلخانه بررسي شد. اعمال شوري از شروع گرده‌‌افشاني از طريق آب آبياري با هدايت الكتريكي 15 دسي‌زيمنس بر متر صورت گرفت. آزمايش‌‌ها به‌صورت فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي در سه تكرار و نمونه‌برداري از ساقه طي پنج مرحله با دوره‌هاي هفت روزه از شروع گرده‌افشاني انجام شد و تغييرات وزن خشك، چگالي وزني و قند محلول كل ساقه، انتقال مجدد، كارايي انتقال و عملكرد دانه اندازه‌گيري گرديد. بر اساس نتايج اين تحقيق، تحت تنش، بالاترين عملكرد، انتقال مجدد و سهم انتقال مجدد در عملكرد در رقم بم و بيشترين افت عملكرد در رقم قدس مشاهده شد. رقم بم با بالاترين كارايي انتقال، از نظر مقدار توليد كربوهيدرات محلول و انتقال مجدد آن تحت تنش نيز رتبه اول را داشت. وجود همبستگي مثبت و معني‌دار بين ميزان انتقال مجدد با مقدار عملكرد در شوري انتهاي فصل نشان داد كه با وجود اعمال شوري از گرده‌افشاني و تداوم فتوسنتز تا اواسط پر شدن دانه‌ها، انتقال مجدد سهم قابل توجهي در توليد عملكرد ژنوتيپ‌هاي متحمل تحت تنش شوري داشت.

Stem reserve remobilization is very important to keep the grain yield in wheat under terminal drought but the importance of this mechanism is unclear under terminal salinity. In this research stem reserve remobilization under terminal salinity were studied in greenhouse on four genotypes (No14 and No49, different in remobilization, and Bam as salt-tolerant and Ghods as salt-sensitive cultivars). Saline water (EC=15 dSm-1) was applied from anthesis. The experiment was conducted using a completely randomized design with factorial arrangement with three replications. Stem sampling was done five times with seven days intervals from anthesis, and stem dry weight, weight density and total water soluble carbohydrates (WSC), remobilization and its efficiency and grain yield were measured. The results showed that the highest grain yield, remobilization and contribution of remobilization in yield production were related to Bam and the most yield loss was related to Ghods. Based on the results, Bam with the highest remobilization efficiency had the most WSC production and remobilization under stress. A significant positive correlation between remobilization and yield production under terminal salinity showed that in spite of application of saline water at anthesis stage and continuation of photosynthesis up to the middle of the grain filling period; remobilization also had a great contribution on yield production in tolerant genotypes under salt stress.