ارزيابي تحمل خشكي انتهاي فصل در نمونه هاي ارزن دم‌روباهي (Setaria italica)

Evaluation of terminal drought tolerance in Foxtail millet (Setaria italica) accessions

به منظور بررسي واكنش 13 نمونه ارزن دم‌روباهي به تنش خشكي در مراحل انتهايي رشد، دو آزمايش مجزا در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار درايستگاه تحقيقات كشاورزي بيرجند از سال زراعي 1384 به مدت دو سال اجرا گرديد. در آزمايش اول آبياري با آغاز گلدهي (10 درصد ظهور خوشه) قطع شده و در آزمايش دوم (شرايط بدون تنش) با دور هفت روز يك بار اجرا شد. صفات تعداد خوشه در واحد سطح، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه، عملكرد دانه و علوفه خشك اندازه گيري شدند. نتايج نشان داد كه تنش خشكي منجر به كاهش در كليه صفات مورد بررسي شد و بيشترين درصد كاهش مربوط به عملكرد دانه بود. نمونه هاي 143-15 خراسان جنوبي و 24-15 يزد داراي بيشترين ميانگين دو ساله عملكرد دانه (به ترتيب 1544 و 1468كيلوگرم در هكتار) و علوفه خشك (به ترتيب 3522 و 2653 كيلوگرم در هكتار) بودند. ارزيابي نمونه ها از نظر تحمل به خشكي با استفاده از شاخص‌هاي MP، TOL، SSI، GMP، STI و HARM و ميزان همبستگي آن ها با عملكرد دانه و علوفه خشك در دو شرايط تنش و بدون تنش نشان داد كه شاخص هاي HARM، GMP و STI، بهترين شاخص ها در تفكيك نمونه هاي متحمل به خشكي بودند. با استفاده از روش ترسيمي سه بعدي و وضعيت پراكنش نمونه ها در آن، نمونه هاي 143-15 و 131-15 خراسان جنوبي و 24-15 يزد به عنوان نمونه هاي پرمحصول و متحمل به تنش خشكي شناسايي شدند.

To evaluate the tolerance of 13 accessions of foxtail millet to terminal drought stress, two separate experiments were carried out at Agricultural Research Station of Birjand, Southern Khorasan, Iran, in 2005 and 2006, using randomized complete block design with three replications. In first experiment (stress condition) irrigation was stopped at the beginning of flowering stage (10% panicle emergence) and in second experiment (non-stress condition) the irrigation interval was seven days. Agronomic traits including; panicle number.m-2, grain number.panicle-1, 1000 grain weight, grain yield and dry forage yield were measured. Results showed that drought stress reduced all measured traits and grain yield was affected the most. Accessions 15-143, from Southern Khorasan and, and 15-24, from Yazd, had higher grain yield (1544.8 and 1468.3 kg.ha-1, respectively) and dry forage yield (3522.3 and 2653 kg.ha-1, respectively). Evaluation of foxtail millet accessions for tolerance to terminal drought using MP, TOL, SSI, GMP, STI and HARM and their correlation with grain yield and dry forage yield in stress and non-stress conditions showed that HARM, GMP and STI were suitable indices for identifying drought tolerant accessions. Three dimensions graph study showed that accessions 15-143 and 15-131, from Southern Khorasan, and 15-24, from Yazd, had higher grain yield and were tolerant to terminal drought stress.