طيف‌هاي كانوني در تراژدي رستم و اسفنديار

Focal Spectrums in the Tragedy of Rostam and Esfandiyar

كانون روايت در تحليل شگردهايي كه داستان‌پرداز در خلق داستان‌هاي خود از آن‌ها بهره مي‌گيرد اهميت فراوان دارد. زاويه ‌ديد، با درنظرگرفتن بسط معنايي خود در روايات مدرن، منظري است ويژه كه راوي به ياري آن مولفه‌هاي زماني‌ـ مكاني، شناختي‌ـ عاطفي و ايديولوژيكي ِجهان داستانش را شكل مي‌دهد و گاه با تغيير و ايجاد تنوع در زاويه‌هاي ديد و عرضه ديدگاه‌هاي گوناگون، مخاطب را به خوانش متن فرامي‌خواند و درنتيجه تعامل ميان راوي، شخصيت و خواننده، داستان روندي پويا مي‌يابد. در داستان «رزم رستم و اسفنديار» راوي با بهره‌گيري از كانون‌هاي گوناگون و متغير روايي، صحنه‌ها، حوادث، شخصيت‌ها، كنش‌ها، انديشه‌ها و احساسات دروني و بروني آنان را به زيبايي و هنرمندانه دربرابر ديدگان ما به تصوير مي‌كشد و با غياب و حضور خود در پاره‌هاي داستان و درهم‌آميختن دو شيوه نقل و نمايش، مخاطب را به حضور، ارزش‌گذاري و قضاوت فرامي‌خواند. گاه با روايت داستان از دريچه ديد شخصيت‌ها، بر القا موثر و صميمانه داستان مي‌افزايد و از كانون بدون راوي يا از زبان شخصيت‌ها به بيان آموزه‌ها و جهان‌نگري ويژه خود مي‌پردازد و درنتيجه زمينه براي طرح و تلاقي آراي گونه‌گون فراهم مي‌آيد و از اين منظر روايت با بسياري از روايات مدرنِ امروزي برابري مي‌كند. تحليل گوشه‌هايي از اين داستان مي‌تواند نبوغ فردوسي را در خلق اين شاهكار جهاني به نمايش بگذارد.

The narrative focus has a significant role in the analysis of those techniques that the storyteller uses in creating his own stories. The point of view, with respect to its semantic extension in modern narratives, is a special aspect by which the narrator shapes the temporal, cognitive – emotional and ideological components of his story and the narratee is sometimes led to read the text when the narrator changes and creates various points of view and presents different views. Therefore, the story finds a dynamic process by an interaction among the narrator, the character and the reader. In the story of Rostam and Esfandiyar, the narrator portrays the setting, incidents, characters and their actions, thoughts and inner feelings in an aesthetic and beautiful way and this is done by using different and changeable narrative focuses. In addition, the narrator provides presentation, evaluation and judgment of the story by his absence or presence in some parts of the story and also by combination of two ways of narration and drama. Furthermore, sometimes the narratee is led to a more effective and sincere inspiration of the story by narrating the story from the characters’ point of view. In addition, the narrator expresses his own doctrines and special ideology by using non-narrator focus or the characters’ words; as a result he prepares the situation for the presentation and conjunction of different views or opinions, and in this aspect it equals many modern narratives. The analysis ofa few parts of this story can show Firdausi’s exceptional genius in his creation of this universal masterpiece.