اثر سن‌زدگي دانه بر كيفيت نانوايي ارقام گندم نان

Effect of Sunn Pest Damage on Bread Making Quality of Bread Wheat Cultivars

سن معمولي گندم با نام علمي Eurygaster integriceps Put. از آفات مهم غلات به ويژه گندم و جو در ايران است كه علاوه بر خسارت كمي و كاهش عملكرد، باعث افت شديد كيفيت نانوايي گندم مي‌شود. در اين تحقيق براي بررسي ميزان افت كيفيت نانوايي گندم در اثر سن‌زدگي، 10 رقم گندم نان تجارتي كشور با كيفيت نانوايي مختلف انتخاب شد. از هركدام از آنها يك نمونه بذر ده كيلوگرمي از مزارع سن زده كشور (مزارع كشاورزان استانهاي تهران، همدان، يزد و آذربايجان شرقي) جمع‌آوري شد. از هر نمونه تمام دانه‌هاي سن زده جدا و سپس با استفاده از اين دانه‌هاي سن‌ زده بطور مصنوعي تعداد 8 زير نمونه 100 گرمي با درصدهاي مختلف سن زدگي آماده گرديد. اين زير‌نمونه‌ها كه براساس تجربيات و مطالعات گذشته انتخاب شدند، عبارت بودند از: بدون سن زدگي، 5/0?، 1?، 5/1?، 2?، 3?، 4? و 5? سن زدگي. اين زير نمونه‌ها براي هر رقم در چهار تكرار تهيه شد. علاوه بر نمونه‌هاي 5-0 درصدي، يك نمونه 10? نيز در دو تكرار براي هر رقم تهيه و نسبت به اندازه‌گيري شاخص‌هاي كيفيت نانوايي كليه نمونه‌ها اقدام گرديد. تجزيه واريانس داده‌ها نشان داد كه از نظر صفات مورد بررسي تفاوت معني‌داري بين ارقام وجود دارد ولي تفاوت معني‌دار بين درصد‌هاي مختلف سن‌زدگي (صفرتا 5 درصد سن‌زدگي) و اثر متقابل آن با ارقام ديده نشد. در حاليكه در سن‌زدگي بالاي 5? افت شديدي در شاخص‌هاي كيفيت نانوايي از جمله درصد پروتيين، حجم رسوب زلني، حجم رسوب SDS و درصد گلوتن مرطوب مشاهده گرديد. ميزان كاهش شاخص‌هاي مورد بررسي در دامنه سن زدگي 10-5 درصد ارتباط مستقيمي با كيفيت نانوايي ارقام نشان داد. بطوريكه هرچه كيفيت نانوايي ارقام بالاتر بود كاهش شديدتري در شاخص‌هاي كيفيت در اثر سن‌زدگي بالاي 5? مشاهده شد.

Sunn pest (Eurigaster integriceps Put.) is one of the major pests of wheat and barley in Iran. This pest attacks wheat and barley fields and causes significant quantitative and quality damages in grains. This research was conducted to investigate the effect of different percents of grain damage caused by sunn pest on baking quality of wheat. Grains of ten bread wheat cultivars were sampled from some sunn pest prone Provinces of Iran. All damaged grains were separated from healthy grains, and then divided into 8 sub-samples with 0 to 5 percent of damaged grain including: 0%, 0.5%, 1%, 1.5%, 2%, 3%, 4% and 5%. These sub-samples were replicated four times. The first two replications were sent to cereal chemistry laboratory of Seed and Plant Improvement Institute and the second two replications were sent to chemistry laboratory of Cereal Research Center to measure the bread making quality indices. Two replications of 10% damaged grains were also prepared for each cultivars. Results showed that there are significant differences among cultivars for quality indices. There was not significant differences among percents of grain damage up to 5%, but in grains damaged more than 5% to 10%, there was severe reduction in bread making quality indices, especially in protein content (%) and wet gluten (%), Zeleny sedimentaion and SDS values. In samples with more than 5% damaged grains the rate of reduction of bread making quality indices showed significant relationship with bread making quality of bread wheat cultivars.