نوس:دانشِ علمي برهان ناپذير و مَلَكه ي معرفتي ارسطو

Nous: Indemonstrable Knowledge And Aristotleʹʹs Epistemic Hexis

ارسطو در فصل پاياني كتاب دوم تحليلات ثانوي (بعد از اين ت. ث.) در باب آرخايِ دانش علمي (اپيستمه) دو پرسش مي پرسد و سپس به هر دو پرسش پاسخ مي دهد. نوس مفهوم محوري هر دو پاسخ اوست. اما از آنجا كه سخن او در باب نوس به اندازه ي كافي روشن نيست درك منظور او مستلزم روشنگري در باب چيستي نوس است. در هر دو پاسخ او، و البته در جاهاي ديگر نيز، نوس هكسيس نفس معرفي مي شود اما او در پاسخ دوم به گونه اي سخن مي گويد كه نوس در رديف مراحل و مراتب معرفت انسان قرار مي گيرد. در اين مقاله پس از مطرح كردن پرسش دوم و پاسخ ارسطو به آن در بخش اول، معناهاي هكسيس در بخش دوم بررسي شده و براي آن سه معناي محوري معرفي شده است. از آنجا كه بعضي از مفسران بنا بر دلايلي كه دارند وسوسه شده اند هكسيس را در سراسر ت. ث. قوه (دوناميس) بفهمند بخش سوم مقاله به بررسي اين مسيله اختصاص يافته است كه آيا هكسيس قوه است؟ بخش اول مقاله با روشن شدن پاسخ اين مسيله پايان مي يابد. بررسي چيستي نوس در بخش دوم مقاله خواهد آمد.

In the last chapter of his Posterior Analytics, Aristotle raises two questions about the archai of knowledge (epistêmê) that are to be answered by nous, the key concept which must be illustrated itself before getting the answers. While in both of these answers, as in some other passages, nous is introduced as the hexis of the soul, it is the second answer where nous is considered as one of the stages and degrees of knowledge. Having discussed Aristotleʹs second question and its answers in the first part of this paper, we are going to recognize, in the second part, three substantial senses of hexis. Based on these senses, the third part aims to challenge some commentatorsʹ view of dunamis as the only sense of hexis throughout Posterior Analytics. The first part of article ends with the explanation of this problem. The second part of article will examine what is nous.