ردپاي ايديولوژي در آثار اوليه محمود دولت‌آبادي

The Traces of Ideology in the Early Literary Works of Mahmoud Dowlatabadi

محمود دولت‌آبادي يكي از داستان‌نويسان بزرگ ايران است. او با تلاش و جديت در امر خلاقيت ادبي توانسته است خود را در جامعه ادبي ايران و تا حدي جهان تثبيت كند. دولت‌آبادي مانند هر نويسنده بزرگ ديگر مراحل رشد و تكامل هنري خود را گام به گام پيموده و از پيچ و خم‌هاي دراز دامني گذشته است. تحت تاثير گفتمان‌هاي متعدد و مدام نوشونده تاريخ معاصر ايران قرار گرفته و آثارش را در واكنش و پاسخ به اين گفتمان‌ها خلق كرده است. در اين پژوهش، داستان‌هاي بلند او را كه به يك اعتبار ميان داستان كوتاه و رمان معلق مانده‌اند، از نگاه تاثير مستقيم و غير مستقيم ايديولوژي و گفتمان‌هاي رايج در دهه‌هاي چهل و پنجاه هجري بررسي كرده‌ايم. اين آثار به لحاظ زيباشناختي داراي ضعف‌هايي است، اما نويدبخش نويسنده‌اي بزرگ هستند كه با نگارش كليدر، جاي خالي سلوچ و روزگار سپري شده مردم سالخورده به حقيقت مي‌پيوندد. اما از نظر درونمايه و پرداخت شخصيت‌هاي داستاني، دولت‌آبادي شايد بدون آنكه خود اشرافي بر اين امر داشته باشد، در دامنه اثرگذاري ايديولوژي و گفتمان‌هاي روزگار خود قرار مي‌گيرد و مضاميني را به دنياي داستان‌هايش وارد مي‌كند كه با محيط فرهنگي خود چندان سنخيتي ندارند و آدم‌هاي او نيز ريشه‌هاي خود را از سرزمين فرهنگ بومي كنده‌اند و غرب پروردگاني هستند كه تنها زبان و لباس بومي بر تن كرده‌اند.

One of the greatest Iranian novelists is Mahmoud Dowlatabadi, who is celebrated enough in the literary society of Iran and to some extent in the world due to his creative works. He has also gone forward in his works step by step, like every other author. In fact, he has been affected by various and continually renovating discourses of contemporary history of Iran in such a manner that a part of his works has been written in response to theses discourses. In this research, the direct and indirect impacts of ideology and common discourses on Dowlatabadi’s novelettes in 40th and 50th decades are studied in terms of their being between novel and short story. These works were promising with a great author regarding to the writing of Kelidar, Missing Soluch, Bygone Days of the Elderly, although they might have a range of weak points as well. Furthermore, in choosing the themes and the characters which he has created and developed through his novelette, he may have been influenced by the ideology and discourses of his own time without being conscious. Finally, the topics used in his novelettes as well as the characters are not in harmony with their roots and their local culture, that is, they are not created for the referred culture and the characters just speak in Persian and wear local cloths without having any other common root with the country they live.