شناسايي و تحليل زماني- مكاني امواج گرمايي ايران زمين

Recognition and Spatial-Temporal Analysis of Heat Waves in Iran

هدف از انجام اين پژوهش شناسايي امواج گرما و واكاوي زماني- مكاني آن‌ها بر روي گستره ي ايران زمين است. براي انجام اين پژوهش از داده هاي بيشينه و كمينه ي روزانه ي داده هاي درون يابي شده ي پايگاه داده اسفزاري طيّ بازه ي زماني1/1/1962 تا 31/12/2004 استفاده شد. قدرت تفكيك مكاني اين داده ها 15×15 كيلومتر است. جهت شناسايي امواج گرمايي از شش نمايه بر پايه ي صدك هاي 90، 95 و 99اُم استفاده شد كه شدت، دوام و بسامد رخداد امواج گرمايي را نمايان مي كنند. شناسايي و معناداري روند نمايه ها طيّ دوره ي مورد پژوهش به كمك آزمون ناپارامتري من-كندال آزمون شد و شيب و نرخ روند به كمك رگرسيون خطي برآورد شد. يافته ها نشان داد كه بسامد رخداد امواج گرمايي در ايران زمين رو به افزايش است. علاوه بر افزايش بسامد، ماندگاري و شدت امواج گرمايي نيز افزايش يافته است. از لحاظ پراكنش مكاني، نوع و نرخ روند بر روي مناطق مختلف هم اندازه و يكسان نيست. بر روي سرزمين‌هاي پست، هموار و دشت ها هم از لحاظ شدت و هم به لحاظ دوام و فراواني، امواج گرمايي روند روبه افزايشي را نشان مي دهند. در ميان مناطق ياد شده، بيشترين شيب و نرخ تغييرات روند افزايشي در دشت لوت (شمال شرق كرمان)، سرزمين‌هاي هموار شمال شرق بندرعباس، دشت كوير و خوزستان مشاهده شد. بر روي بلندي‌ها و ارتفاعات رشته‌كوه‌هاي زاگرس و البرز و بلندي‌هاي پراكنده بر روي گستره ي ايران زمين نرخ روند امواج گرمايي رو به كاهش است. شدت كاهشي بسامد، دوام و شدت امواج گرمايي بر روي اين مناطق بيشتر از نرخ افزايشي آن‌ها بر روي سرزمين‌هاي پست و كم ارتفاع است. بر روي ارتفاعات غرب شهركرد نرخ كاهشي روند نمايه ها به بيشينه ي خود مي رسد. بين نوع روند نمايه ها و پراكنش مكاني آن‌ها بر پايه ي صدك هاي 95 و 95 و 99اُم تفاوتي وجود ندارد ولي نرخ روند نمايه ها بر پايه ي صدك 95اُم شديدتر است.

The aim of this study is to recognize the heat waves and their spatial-temporal reanalysis on Iran. In order to perform this study, the daily maximum and minimum data of the interpolated Asfazari Data Base during 1/1/1962 up to 31/12/2004 were used . The data spatial separation is 15*15 kilometers. For heat waves recognition, the six indices based on 90, 95 and 99 percentiles have been used which show the intensity, duration and frequency of heat waves’ occurrence. The recognition of indices’ trend during the study period was examined by nonparametric test of Mann Kendal and then slope and the trend rate was estimated by linear regression. The results showed that the occurrence frequency of heat waves has an increasing trend in Iran. Also, duration and intensity of heat waves has been increased. From spatial distribution view, the type and rate of trend over different regions is not equal. The duration, frequency and intensity of heat waves over flat and low height plains are increasing. Among these regions the highest slope and changing rate were observed in Lout desert ( northeastern of Kerman), flat regions at northeast of Bandar Abbas, Kavir desert and khozestan. On the height and high elevations of Zagros and Alborz chains and dispread heights over Iran’s extent, the rate of heat wave has a decreasing trend. The intensity of heat waves frequency reduction and intensity and duration of heat waves over these regions is more than their increasing trend on the low lands and plains. On the western heights of Shahrekord, the reduction trend rate of indices will reach to its maximum rate. There is no different between types of the indices trend and their spatial dispersion based on 95 and 99th but the trend rate of indices based on 95th percentile is greater.