تدوين و تبيين مدل توسعه حسابداري مديريت در ايران

The Presentation of Model of Management Accounting Development in Iran

بحث كلي تيوري اقتضايي، اين است كه يك فرم و شكل جهاني يا ايده آل براي سيستم اطلاعاتي حسابداري وجودندارد. شرايط و موقعيت هاي خاص، بهترين انتخاب سيستم را درآن موقعيت ديكته مي نمايد. دراين پژوهش باتوجه به تيوري اقتضايي به دنبال شناخت عوامل موثر بر توسعه حسابداري مديريت در ايران هستيم.بدين منظور با بررسي عميق ادبيات موضوع به استخراج عوامل اثرگذار بر توسعه حسابداري مديريت در كشورهاي ديگر پرداخته شد . سپس با مصاحبه با اساتيد دانشگاه كه درحوزه حسابداري مديريت فعاليت اجرايي، مشاوره اي و يا تحقيقاتي داشته اند، مديران مالي و كارشناسان ارشد واحدهاي حسابداري مديريت، عوامل موثر بر توسعه حسابداري مديريت منبعث از ادبيات موضوع از صاحبنظران مورد پرسش قرار گرفت. با بهره گيري از نتايج بدست آمده (ادبيات پژوهش و نظرات صاحبنظران)، مدلي كه بيانگر عوامل موثر بر توسعه حسابداري مديريت باشد طراحي گرديد و در مصاحبه اي نيمه ساختار يافته با صاحبنظران مورد بررسي قرارگرفت .در نهايت پرسشنامه اي كه مشتمل برعوامل دروني و بيروني موثر بر توسعه حسابداري مديريت باشد طراحي گرديد و بين صاحبنظران توزيع شد تا مدل ارايه شده تبيين گردد. چهار دسته عوامل بر" توسعه حسابداري مديريت در ايران" شناسايي شدند كه ترتيب آنها ازنظر رتبه بندي آنتروپي شانون به اين شرح است: 1) عوامل محيط كلان شامل عوامل قانوني – حقوقي، عوامل تكنولوژيكي، سطح پاسخگويي، عوامل اقتصادي و عوامل فرهنگي؛ 2) عوامل سازماني شامل نه عامل به ترتيب اندازه سازمان، فرهنگ سازماني، مالكيت خصوصي سازمان ها، منابع انساني سازمان، مديريت ارشد سازمان، منابع مالي سازمان، سطح دانش حسابداري مديريت درسازمان، تكنولوژي درسازمان، ساختارسازماني ؛ "ويژگيهاي تكنيك هاي حسابداري مديريت" كه به همراه "عوامل سازماني" هردو در رتبه دوم قرارگرفتند شامل قابليت مشاهده تكنيك، آزمون پذيري تكنيك، مزيت نسبي تكنيك، پيچيدگي تكنيك، قابليت سازگاري تكنيك ؛ 3) عوامل محيط حرفه شامل وجودنرم افزارهاي بومي حسابداري مديريت، وجود انجمن هاي حرفه اي حسابداري مديريت، وجود دوره هاي حسابداري مديريت، وجود مجلات و كتب حسابداري مديريت ،وجود آيين رفتار حرفه اي حسابداري مديريت . "عوامل محيط كلان" و "عوامل محيط حرفه" به عنوان متغيرهاي مستقل بر "عوامل سازماني" تاثير مي گذارند و "عوامل سازماني" به همراه "ويژگيهاي تكنيك هاي حسابداري مديريت" بر "توسعه حسابداري مديريت" تاثير گذار هستند و درنتيجه توسعه حسابداري مديريت شاهد "بهبودفعاليت ها و فرايندهاي بنگاه"، "قيمتگذاري صحيح ترمحصول"، "بهايابي صحيح تر محصول" و... خواهيم بود كه به اختصار به آنها "پيامدهاي توسعه" گفته مي شود.

The general argument of contingency theory reveals that there is no ideal or universal form for an accounting information system. Rather, the best choice of system is imposed by particular circumstances or contingencies. According to contingency theory, this study sought to identify factors affecting development of Management Accounting in Iran. Definitely, to accomplish this, current standing of Management Accounting in Iran should be studied first. Four categories of factors were recognized as affecting factors of Management Accounting development in Iran. As per Shannonʹs entropy these are ranked as follows: 1) Macro Environmental Factors includes legal, technological, accountability, economic and cultural factors; 2) Organizational factors includes size, culture, ownership, human resources, senior management, funding sources, penetration of management accounting knowledge within the organization, technology and structure of the Organization, 2) Attributes of management accounting practices includes Relative advantage, Complexity, Compatibility, Observability and Trialability. Worth noting that Organizational factors along with Attributes of management accounting practices ranked the same. 3) Professional environmental factors includes localized management accounting software, presence of professional Management Accounting Associations, availability of Management Accounting Courses, availability of Management Accounting books and magazines and presence of professional management accounting code of conduct. "Macro Environmental Factors" and "Professional Environmental Factors" effect on the "Organizational Factors". "Organizational Factors" and "Attributes of Management Accounting Practices" effect on the "Development of Management Accounting". The results of Management Accounting development are "Improving Activities and Business Processes," "More Accurate Pricing of the Product", "More Accurate Product Costing" and... These are summarized as "Consequences of Management Accounting Development".