بررسي و تحليل روند شكل‎ گيري نخست‎شهري در سطح استان خوزستان طي سال‌هاي 1335-1390

An Investigation of Primate City Formation Process in Khuzestan Province in 1956–2011

بر اساس اطلاعات به‎دست‎آمده از نتايج سرشماري‌هاي اخير در استان خوزستان، شهر اهواز نسبت به ديگر شهرهاي اين استان برتري و حاكميت مطلقي را داراست. هدف كلي اين پژوهش ارزيابي وضعيت نخست‎شهري در كانون‌هاي شهري استان خوزستان در طي سال‌هاي 1335 تا 1390 است. پژوهش حاضر از نوع كاربردي و از لحاظ روش مطالعه توصيفي ـ تحليلي است. براي جمع‎آوري اطلاعات، ضمن مطالعه آثار كتابخانه‎اي و استفاده از آمارنامه‎ها (سالنامه آماري و سرشماري نفوس و مسكن در همه دوره‎هاي سرشماري)، از بانك‌هاي اطلاعاتي واقع در استانداري نيز استفاده شده است. در ادامه، با بررسي اطلاعات و همچنين تجزيه و تحليل آنها با استفاده از نرم‎افزار Excel، در تبيين مناسب داده‌ها تلاش شده است. براي پي‎بردن به وضعيت نخست‎شهري در استان خوزستان، از مدل‌هاي مرتبه- اندازه و مدل‌هاي رايج نخست‎شهري شامل شاخص‌هاي نخست‎شهر، دو ‎شهر، كينزبرگ، موما و الوصابي و مهتا استفاده شده است. يافته‎هاي پژوهش نشان‎مي‌دهد توزيع فضايي جمعيت در سطح شبكه شهري استان خوزستان در طي اين سال‌ها به سمت تمركز بيشتر در شهر اهواز و كاهش جمعيت در ديگر شهرهاي متوسط و كوچك استان در حركت بوده است. سرانجام، با توجه به ارزيابي‌هاي صورت‎گرفته از وضعيت نخست‎شهري در استان خوزستان، براي بهبود وضعيت، نسبت به ارايه راهكارهاي مناسب تلاش شده است.

Recentcensuses show that the city of Ahvaz has superiority and absolute sovereignty over other cities of Khuzestan province.The general purpose of this study is to investigate the process of primate city formation in the urban centers of Khuzestan province in 1956-2011. It is an applied research which uses adescriptive-analytical method. Data were collected using library resources, census records, and databases available in governor’s office. They were, then, organized and interpreted using the Excel software. Rank-size models and popular primate city models, including, primate city index, two-city index, Ginzberg’s index, Moomav and Alvasabi’s index, and Mehta’s index were also used. Results showa concentration of population in the city of Ahvaz and a population decline in other cities of the province. Finally, somesolutions are suggested to improve the situation.