بررسي ويژگي‌هاي زمين‌ريختي و تنوع سامانه‌هاي رودخانه‌اي دشت جلفا- هادي‌شهر، شمال ‏باختري ايران: تلفيقي از آثار تغييرات جنبايي زمين‌ساختي، سطح اساس و محيطي در ‏كواترنري

Geomorphic Characterization and Diversity of the Fluvial Systems of ‎Djolfa-Hadishahr Plain, Northeast of Iran: A Synthesis of Quaternary ‎Environmental, Base Level and Tectonic Changes

سامانه‌هاي رودخانه‌اي و سيماي زمين‌ريختي محيط‌هاي نيمه‌خشك شمال باختري ايران نشانگر آثار متعددي از فعاليت‌هاي زمين‌ساختي و تغييرات محيطي كواترنري هستند. چاله ‏زمين‌ساختي جلفا-هادي‌شهر يكي از دشت‌هاي شكل گرفته اين بخش از ايران در راستاي رودخانه ارس است كه در پژوهش حاضر داده‌هاي سامانه‌هاي رودخانه‌اي آن براي ارزيابي نقش ‏تغييرات زمين‌ساختي، سطح اساس و محيطي در چشم‌انداز دشت مورد بررسي قرار گرفته‌ است. تعيين محدوده حوضه‌هاي آبريز و مخروط‌افكنه‌هاي مورد مطالعه و همچنين بررسي ‏ويژگي‌هاي ريخت‌سنجي آنها با استفاده از تصاوير ماهواره‌اي، تحليل ساختارهاي زمين‌شناسي(ستبراي لايه‌ها، سوي لايه‌ها، اثر گسل‌ها بر لايه‌ها و وجود يا نبود چينه‌شناسي) به‌وسيله ‏تحليل برش‌هاي زمين‌شناسي و برش‌هاي ژيوالكتريك و بازديدهاي ميداني انجام شده است. بررسي‌ها نشان داد كه ويژگي‌هاي ريخت‌سنجي و ريخت‌شناختي سامانه‌هاي رودخانه‌اي ‏به‌ويژه در بخش مخروط‌افكنه‌ها، به شدت از فعاليت‌هاي زمين‌ساختي، تغييرات سطح اساس و ديگر تغييرات محيطي دوره كواترنري تاثير پذيرفته‌اند. با توجه به اين‌كه در حال حاضر، ‏فعاليت‌هاي عمراني سطح دشت جلفا- هادي‌شهر را در برگرفته‌اند، اين پژوهش، ضرورت در اختيار داشتن و لحاظ كردن داده‌هاي ريخت‌شناختي پيش از ايجاد هرگونه تغيير در ‏چشم‌انداز منطقه را گوشزد مي‌نمايد و مي‌تواند با تشريح پديده‌هاي مورفوديناميكي اصلي، چگونگي اثرگذاري انسان بر دشت را در حال حاضر و در آينده توجيه نمايد. ‏

The fluvial systems and landscape of the semiarid environments of northwestern Iran have preserved evidence of Quaternary environmental ‎and tectonic changes. Djolfa-Hadishahr tectonic depression is a plain along Aras River in this territory. Data on the fluvial systems have been ‎synthesized to evaluate the roles of tectonic, base-level and environmental factors in plain landscape. The satellite images were used to ‎determining of morphometric characteristics and limiting the boundaries of studied drainage basin and alluvial fans limitation. Structural ‎features analyzed via geological and geoelecteric sections and field studies included: thickness, orientation, fault effectuality and ‎stratification. The results showed that geomorphologic and morphometric characteristics of fluvial systems specially on alluvial fans, ‎influenced severely by Quaternary tectonic, base-level and other environmental changes. Because nowadays Djolfa-Hadishahr plain ‎evolution is controlled by human constructive activities, this research emphasize on geomorphological considerations before every landscape ‎changes in study area. This considerations could explain the human impact on plain nowadays and at the future via analyzing of main ‎morphodynamic features.‎