سياست در اسلام ليبرالي (بررسي و نقد انديشه‌هاي سياسي در گفتمان اسلام ميانه‌رو تركي)

Politics in Liberal Islam (Reviewing the Political Thoughts in the Discourse of Turkish Moderate Islam)

ظهور انديشه اسلام ميانه‌رو در تركيه و حاكميت يافتن آن در عرصه اجتماعي و سياسي اين كشور از جمله رويدادهاي جهان اسلام است كه توجهي جدي را مي‌طلبد؛ پس از نهضت بيداري اسلامي، تلاش مي‌شود اين گفتمان ـ كه، با اتكا بر برداشتي كثرت‌گرايانه از اسلام، توانسته‌است در عرصه داخلي از سد لاييسيته متصلب آتاتوركي عبور كند و نيز اسلام‌گرايان سياسي (اربكاني) را به حاشيه براند ـ الگويي براي حكومت‎داري مطلوب اسلامي در نظام‎هاي جديد سياسي و بديلي براي جريان انقلاب اسلامي ايران در كشورهاي عربي معرفي شود. پرسشي كه موجب شده‌است نگارندگان اين مقاله به بررسي رويكردهاي سياسي اسلام ميانه‌رو همت گمارند اين است كه اساساً ويژگي‌هاي اين گفتمان چيست كه كشورهاي غربي درصددند آن را الگويي براي كشورهاي اسلامي قرار دهند (سوال). در پاسخ به اين پرسش، نويسندگان بر اين باورند كه وجود نوعي گرايش صوفيانه در اسلام ميانه‌روِ تركي و تلفيق آن با انديشه‎هاي غربي سبب شده‌است اين قرايت از اسلام، در اين كشور، قابليت اجرايي بيشتري بيابد و همين مسيله در رويكردهاي سياسي اين گفتمان نيز متبلور شود (فرضيه)؛ ازاين‌رو، براي اثبات اين مدعا، در اين نوشتار، ضمن بيان گزارشي اجمالي از فرايند ظهور اين گفتمان در تركيه و معرفي موسسان و رهبران آن، رويكرد اين گفتمان به جايگاه سياست در اسلام و موضوعات مرتبط با آن ـ همچون نقش دولت در جامعه اسلامي، اسلام و ليبراليسم غربي، اسلام و انقلاب و نيز تمدن اسلامي ـ بررسي شده‌است (روش). نويسندگان اين مقاله، كه در پي نشان دادن چالش‌هاي اسلام ليبرالي تركي در مصاف با اسلام سياسي بوده‌اند (هدف)، به نتايجي دست يافته‌اند كه از آن جمله عملياتي شدن تفكر نوعثماني در اسلام ميانه‌روِ تركي و نيز اقدام دولت اردوغان در ترويج نوع جديدي از سكولاريسم ديني است (يافته‌ها).

The emergence of the moderate Islam thought in Turkey and its dominance in the sociopolitical arena in this country is one of the phenomena in the Islam world which needs serious consideration. After the Islamic Awakening movement, it has been tried to introduce this discourse- which has been able to pass Ataturkʹs rigid laicism and push political Islamists (Erbakani) to the margin based on a pluralistic understanding of Islam – as a pattern for a desired Islamic government in modern political systems and a model of the Islamic revolution of Iran for Arab countries. The question which caused the authors of the present article to investigate the political approaches of moderate Islam is: what are the features of this discourse that western countries seek to use it as a pattern for Islamic countries? (Question) To answer this question, the authors believe that the existence of a kind of Sufi inclination in Turkish moderate Islam and its integration with western thoughts has caused this interpretation of Islam to be more applicable in this country and the same issue is reflected in the political approaches of this discourse (Hypothesis). Hence, to prove this claim, the present work, while presenting a brief report of the process of the emergence of this discourse in Turkey and introducing its founders and leaders, the approach of this discourse towards the position of politics in Islam and other related issues- like the role of government in Islamic community, Islam and western liberalism, Islam and revolution and also Islamic civilization- are investigated (Method). The authors of the present article, who tried to show the challenges of Turkish liberal Islam in confronting political Islam (Objective), reached some conclusions such as the implementation of new Ottoman thought in Turkish moderate Islam and also the activities of Erdoganʹs government to propagate a new kind of religious Secularism.