چرايي نوسان بين الگوهاي نيمه‌رياستي، نيمه‌پارلماني وپارلماني در جمهوري اسلامي ايران

The “Why” of the Fluctuation between Semi-Presidential, Semi-Parliamentary, and Parliamentary Patterns in the Islamic Republic of Iran

از دستاوردهاي انقلاب اسلامي، غلبه شيوه دموكراتيك (مردمي) در اداره كشور بر اساس الگوهاي نظام سياسي برآمده از انديشه تفكيك قوا است؛ انديشه‌اي كه تداعي‌گر نظام‌هاي مختلف است كه در پرتو آن و با توجه به واقعيت‌هاي موجود در نظام جمهوري اسلامي ايران، الگوي نيمه‌پارلماني و نيمه‌رياستي در كشور سيطره يافت. اين نوشتار درصدد است تا چرايي پذيرش و نوسان بين دو الگوي نيمه‌پارلماني، نيمه‌رياستي و گرايش مجدد به نظام پارلماني در جمهوري اسلامي ايران را تحليل كند. (سوال) انتخاب هر يك از اين دو الگو، در جمهوري اسلامي ايران به جهت اداره بهتر و تسريع در امور كشور صورت گرفته و اينك به همين دليل،گرايش مجدد بدان روي نمايانده است. (فرضيه) مقاله درصدد است تا دليل‌هاي رويكرد به نظام‌هاي نيمه‌پارلماني، نيمه‌رياستي و پارلماني را دريابد. (هدف) نويسندگان معتقدند پاسخ به سوال و سنجش فرضيه در گرو بررسي حقوقي-تاريخي حوادث پس از انقلاب اسلامي ميسر است. (روش) بروز مشكلات در حوزه اختيارات رييس‌جمهوري، قوه مقننه و قوه قضاييه در كنار زمينه‌هاي ديگري چون ضرورت افزايش نقش‌آفريني بيشتر مردم، رويكرد به تغيير در ساختار قانون اساسي و ميل مجدد به نظام پارلماني را زمينه‌سازي مي‌كند. (يافته)

One of the achievements of the Islamic Revolution is the dominance of the democratic method in managing the country based on the patterns of political system which are taken from separation of powers thought; a thought that associates other systems and in the light of this thought and regarding the realities in the Islamic Republic of Iran, semi-parliamentary and semi-presidential patterns dominated the country. The present article seeks to analyze the “why” of the acceptance and fluctuation between the semi-parliamentary and semi-presidential patterns and the tendency towards parliamentary system in the Islamic Republic of Iran. (Question) In the Islamic Republic of Iran, choosing any of these two patterns aimed at a better management of and acceleration in the country’s affairs, and now with the same reason, a new tendency is towards that pattern. (Hypothesis) The article seeks to figure out the reasons for the tendency towards the semi-parliamentary, semi-presidential and parliamentary systems. (Objective) The authors believe that answering the question and testing the hypothesis relies on the legal-historical investigation of the events happened after the Islamic Revolution. (Methodology) The appearance of the problems in the scope of the president’s legal authority, legislative power and judiciary along with other basis such as the need for increasing the role of people, set the ground for the tendency towards change in the structure of the Constitution and a desire for parliamentary system. (Finding)