نگاهي نو به ايهام در بديع فارسي

A New Look at Ambiguity in Persian Rhetoric

ايهام يكي از مهم ترين صنايع معنوي بديع در ادبيات فارسي است، اما علي رغم اهميتش در تعريف و انواع آن در كتب بديع و بلاغت دقت كافي نشده است. يكي از اهداف مقاله حاضر بازتعريف ايهام است. در اين مقاله با بررسي تعريف ايهام در كتب گوناگون قديم و جديد، سعي مي شود تعريف دقيق تري از ايهام به دست داده شود. همچنين انواع ايهام در كتاب هاي قديم و جديد بلاغي فارسي و عربي- مانند ايهام مجرده، ايهام مرشحه، ايهام مبيّنه، ايهام ذوالوجوه- نقل و سپس تحليل و نقد مي شود؛ و سپس با بهره گيري از دانش زبان شناسي، تقسيم بندي تازه اي از ايهام به دست داده مي شود. اين تقسيم بندي با استفاده از مثال هاي گوناگون از متون كلاسيك و معاصر فارسي، اثبات مي شود. برخي از انواع ايهام كه در اين مقاله مطرح و تعريف شده اند، عبارتند از: ايهام واژگاني، ايهام نحوي، ايهام گروهي، ايهام ساختاري، ايهام مرجع ضمير، ايهام حذف، ايهام خوانشي، ايهام زَبَر زنجيري. اين مقاله، روشي نو را براي تحليل ايهام در آثار ادبي، به ويژه شعر، مطرح مي كند.

Ambiguity is one of very important techniques in Persian rhetoric, but in spite of its importance, it seems there is not enough accuracy in its definition and types. The present essay tries to redefine the concept of ambiguity. We will begin by analyzing the definitions of ambiguity and amphiboly according to the old and new Persian sources; then we presents a new definition and review and analyze various types of this technique. Based on Linguistics, new types of ambiguity in Persian rhetoric will be discussed; these include, for example, lexical ambiguity, syntactic ambiguity, structural ambiguity, elimination ambiguity, reading ambiguity, and supra segmental ambiguity. This article presents a new method for analyzing ambiguity in literary works, especially poetry.