بررسي دكترين سياسي- فرهنگي ميرزا ملكم خان ناظم الدوله

Political-Cultural Doctrine of Mirza Malkom Khan Nezem Aldolah

شخصيت فكري و سياسي ملكم خان ناظم الدوله تلفيقي از نظام فكري مستشارالدوله تبريزي و آخوند زاده بود كه از نظر او راه افراط و تفريط را پيموده بودند و در كار خود شكست خورده و نتوانسته بودند بر نخبگان حاكم و مردم زمانه خود اثر بگذارند. او سعي داشت با رفع كاستي‌هاي متدولوژيك آنان و به كارگيري اسلوب و روش‌هاي خاص خود براي اثرگذاري بر نخبگان و مردم ايران ، رفرمي‌را رقم بزند كه فكر مي كرد هم عصرانش در انجام آن موفق نبوده اند. در مقاله حاضر با استفاده از چارچوب نظري دكترينولوژي و از منظر رويكرد دكترينال، رفرم سياسي- فرهنگي مورد نظر ملكم خان مطالعه مي‌شود تا به وسيله آن مشخص شود مدلي كه يكي از مهمترين روشنفكران قبل از مشروطه براي تحقق اهداف خود، با ماهيت غربي و تحت لواي دين، دنبال مي كرده است چگونه مي تواند همچنان در مقاطع ديگر تاريخ تكرار شود. بررسي شخصيت و تاكتيك‌ها و استراتژي اين شخص در زمينه‌هاي سياسي و فرهنگي در عهد ناصري مي تواند به عنوان آينه اي پيش روي همگان بويژه نخبگان جامعه علمي‌كه متشكل از فرماندهان و افسران جنگ نرم مي‌باشند قرار گيرد تا با بصيرت ماهيت اصلي اين افراد را تشخيص دهند.

Mirza Malkom Khan is counted as one the most influential enlightened thinkers of Naseri era. His political thought was an integrated expression of the thoughts of Mostesharodoleh and Akhoundzadeh, two exponents of modernization, which he believed that these two thinkers, due to their extremist approaches, could not make their views much acceptable to the political elites and citizens of their time. He tried to correct methodological weakness embedded in the thoughts of the two later thinkers and by doing so expecting to bring about religious reformation necessary for the implementation of western model of modernization which Mostesharodoleh and Akhundzade and his contemporary thinkers tried to achieve but failed. Hence, in this article Malkom Khanʹs political-cultural doctrine at three levels of strategy, operational and technical are examined with the aim of understanding how he wanted, as one the enlightened personalities prior to the constitutional revolution, to bring about Islamic Protestantism and how his model of religious reformation could appear again and be applied by others in other historical periods.