بررسي تطور تحليل عليت در فلسفه جديد غرب و مقايسه آن با فلسفه اسلامي

A Comparative Study of the Evolution of the Analysis of Causality in Modern Western Philosophy and Islamic Philosophy

‌بررسي مفاهيمي همچون «عليت» در فلسفه»‌ غرب در دوران جديد از مباحث چالش برانگيز بوده است. با توجه به تجربه‌باوري حاكم بر تفكر غربي در اين دوران، عليت در فضاي سوبژكتيويسم غربي تحليل ميشد. همين امر چالشها و فرازونشيبهاي چندي را براي تحليل عليت در غرب بوجود آورد. در اين مقاله ابتدا تطور تحليل عليت را در دوران جديد غربي در نظر مهمترين فيلسوفاني كه در اينباره نظر قابل توجهي داشته‌اند بررسي كرده و سير اين تطور را باز مينماييم و سپس تطور تحليل عليت را در فلسفه اسلا‌مي از ديدگاه متكلمان تا فيلسوفان مشا و سپس انديشمندان حكمت متعاليه بررسي خواهيم نمود. در نهايت بين تحليل عليت در فلسفه جديد غربي و فلسفه اسلا‌مي مقايسه خواهيم نمود و تفاوتهاي ميان ايندو نگرش كه اساساً دو نگاه مختلف به مقولا‌تي از اين دست است بازنموده خواهد شد. اين دو چشم‌انداز مختلف سبب شده است تا تصور عليت در تفكر غربي امري تجربي و در نهايت «سوبژكتيو» انگاشته شود حال آنكه در انديشه اسلا‌مي مقوله‌يي «نفس‌الا‌مري» يا «معقول» است.

The study of concepts such as “causality” in western philosophy in the modern era has been a challenging endeavor. Considering the empiricism dominating western philosophy during this period, causality has been analyzed in an atmosphere of western subjectivism. This has led to some challenges and ups and downs in this regard in the West. This paper initially deals with and portrays the process of evolution of the analysis of causality in the new Western Era from the viewpoint of a number of distinguished philosophers who have presented some significant ideas in this regard. Then it examines the same topic in Islamic philosophy from the viewpoint of theologians, Peripatetic philosophers, and the thinkers following the Transcendent Philosophy. Finally, the author has compared the analyses of causality in the new western philosophy and Islamic philosophy with each other and introduced the related differences, which are essentially rooted in following two different approaches to similar issues and categories. Accordingly, in western philosophy causality is an empirical and, ultimately, subjective issue, while in Islamic philosophy it is a “nafs al-amari” (fact itself) or “intelligible” category.