واجب‌الوجود و حدود معرفت انسان به او در فلسفه مشّا

The Necessary Being and Man’s Knowledge of Him in Peripatetic Philosophy

پرسشهاي اصلي اين مقاله آنست كه چگونه ذهن انسان برمبناي فلسفه ‌مشّايي، به مفهوم واجب‌الوجود دست مييابد و تا چه حدّ ميتواند به شناخت او از حيث تصوّري و تصديقي نايل شود. پاسخ اجمالي مقاله‌‌ حاضر به اين پرسشها اينستكه عقل واقعنگر ما براساس حكم نخستين خود، هر شي موجود را به وصف واجب‌ يا ممكن متّصف ميكند و بدين طريق به مفهوم واجب‌الوجود دست مييابد؛ سپس با تكيه بر براهين فلسفي به اثبات مصداق آن ميپردازد؛ لكن با وجود دستيابي به يك نظام مفهومي در باب خداوند متعال در پرتو تحليلهاي عقلي و با وجود كسب باور صادق موجّه نسبت به وجود او از طريق براهين فلسفي، قادر به شناخت كامل او نميباشد. بنابرين در اين نظام فلسفي اولاً يگانه منبع معرفت ما به خداوند، عقل است؛ ثانياً همين عقل نيز با وجود برخورداري از صلاحيّت ورود به اين حوزه، بدليل محدوديّت ذاتي خود و نامحدود بودن متعلّق شناسايي، قادر به ادراك وجود آن حقيقت متعالي نميباشد، بلكه همين اندازه ميداند كه مفهوم واجب‌الوجود و مفاهيم مبتني بر آن، داراي مصداقي است كه حقيقت آن براي ما مجهول است.

The main questions of this paper concern how the human mind attains the notion of the Necessary Being in Peripatetic Philosophy, and to what extent it can know Him in terms of concept and judgment. A short response of the present paper to the above questions is that our realist intellect, based on its first judgment, qualifies each existing object with a necessary or possible attribute and, in this way, learns the concept of the Necessary Being. Later, based on philosophical arguments, it tries to demonstrate its applications. However, in spite of attaining a conceptual system of God Almighty in the light of rational analysis and a justified and honest belief in His Existence on the basis of philosophical arguments, our intellect is not capable of knowing Him perfectly. Therefore, in this philosophical system the unique source of our knowledge of God is the intellect. Moreover, in spite of enjoying the capacity for entering this domain, this intellect, too, is not capable of perceiving the existence of this Almighty Truth due to its essential limitations and the infinity of the object of recognition. Rather, it merely knows that the concept of the Necessary Being and the other concepts that are based on it have referents the truths of which are unknown to us.