وافديّه ي مغول؛ پژوهشي پيرامون امواج فراريان و پناهندگانِ دولت ايلخانان به قلمرو مماليك مصر

The wafidiyya mongols; a serach about of refugess and immigrants waves from Ilkhans government to relam of Mamluks Egypt

يكي از تحّولات برجسته در نيمه‌ي دوم سده‌ي هفتم هجري/ سيزدهم ميلادي، برپايي حكومت ايلخانانِ مغول در چهارچوب مرزهاي سياسي ايران است. از ويژگي‌هاي قابل توجه اين حكومت، چالش‌هاي مرزي و اختلافات سياسي- نظامي آنان با همسايه‌ي غربي خود، مماليك مصر بود. در اين ميان، نقش گروه‌هاي فراري و پناهنده به خصوص افراد و گروه‌هايي كه از سمت حكومت ايلخانان مغول به سوي مماليك مصر مي‌گريختند و به آنان پناهنده مي‌شدند، در بروز و تشديد خصومت ميان دو دولت از اهمّيت خاصّي برخوردار است. اين گروه‌هاي فراري و پناهنده، در منابع عربي، تحت عنوان وافديّه و مستامنين معرفي شده‌اند. مسيله‌ي اساسي پژوهش حاضر، اين است كه تحركات امواج فراري و پناهخواه به چه صورت شكل گرفته و علل سركشي آنان عليه ايلخانان مغول چه بوده است. اين پژوهش بر آن است تا با بهره‌گيري از روش تحقيق تاريخي به بررسي توصيفي و تحليلي نقش امواج وافديّه و مستامنين در بروز و تداوم روابط خصمانه ميان ايلخانان و مماليك و علل تحركات، عصيان و مخالفت آنان عليه ايلخانان بپردازد. بررسي منابع و مآخذ نشان مي‌دهد كه افراد و گروه‌هاي فراري و پناه‌خواه به دلايل مختلف سياسي، نظامي و ... با پيوستن به دولت مماليك مصر در بروز تنش و خصومت ميان ايلخانان و مماليك نقش موثري را ايفا مي‌كردند. محور نوشتار حاضر بررسي اين تحركات و علل آن مي‌باشد.

One of the important development in the second middle of 7s/13s century is the stablishment of Ilkhanid government within the Iran political boundaries. Boundary challenges , millitary – political disputes with western neighbour , Mamluks of Egypt, were important aspect of this government . The role of refugess and immigrants groups, especially individuals and groups who escaped from Ilkhanid government and refuge to Mamluks of Egypt, lead to enemity between Ilkhans and Mamluks . The refugess and immigrants groups, in arabic sources are called Wafidiyya and mustaʹminun. This paper is going to answer to this question that why and how these immigrants refuged to Mamluks of Egypt and why they rebelled aginst the Ilkanids. In this research based of available sources and by using historical research method and analyzing those & evidence to examine those development and how the immigration of those people to Egypt caused the eneminty and difference between Ilkhanid and mamaluk.