رابطه تجرّد خيال با لذايذ و آلام اخروي در حكمت صدرايي

The connection of imaginary immateriality to hereafter pleasures and pains in Sadra`s philosophy

در حكمت متعاليه، «معاد» در كنار «مبدا» اركان دين را تشكيل مي‌دهند و خيمه شريعت را برپا مي‌سازند. صدرالمتالهين با طرح نظريه تجرد خيال، ميان ديدگاه فلسفي خويش و گزاره‌هاي وحياني كه بر لذت و آلام جسماني در عالم اخروي دلالت دارند، پيوندي وثيق برقرار نمود. قوه خيال مهم‌ترين قوّه نفساني است كه به‌علت تجرد، با مرگ صياصي مضمحل نمي‌شود؛ بلكه همراه نفس در عالم عقبي محشور خواهد شد. اين قوه با استكمال جوهري نفس، اين توانايي را دارد تا در قيامت به «خلق و ايجاد» صُور مختلف بپردازد. اين صور نه‌تنها عقلي محض نيست، حتي مثالي نيز محسوب نمي‌شود و دقيقاً همان صورتي است كه نفوس در عالم دنيوي با حواس ظاهري خويش آن را معاينه نموده‌اند. صوري مانند حور، قصور، سلسبيل، زنجبيل، عقارب، حيات و آتش اخروي به‌وسيله قوه خيال و بدون استعانت از هيولاي مادي، به ظهور مي‌رسند. نفس نيز به‌وسيله بدن و جسم اخروي آنها را به‌وسيله حواس اخروي مشاهده مي‌نمايد.

In transcendent philosophy the teaching of the Hereafter along with Divinity has been known as the foundation of religion. Sadr al-Mutallehin, establishing the immateriality of imagination, prepared a philosophical foundation for those religious teachings pertaining to Hereafter pleasures and pains. Imaginary power of human soul has been considered by him as an important power living after death with soul. This power, in the shadow of substantial perfection, became of such an ability that can create various forms in resurrection. These forms neither are purely intellectual nor semi-intellectual. They are just the same forms that human souls meet in worldly life. The forms such as Hereafter promised wives, palaces, ginger, scorpion and other accessories of that life appear without any corporeal base. Human soul meets them there with its special nonmaterial body and senses.