مطالعه تطبيقي دو طريق عرفاني (طريق وجه خاص و روش شطار)

A Comparative Study between two Mystical Paths: Special-mode Path (of Gnosis) and Shettar Path

دو راه سلوكي در كتب عرفان بيان شده است: طريق «وجه خاص» ابن‌‌‌عربي؛ و طريق «شطار» كبرويه. طريق «شطار» به عنوان برترين راه سلوك، گاه با طريق «وجه خاص»، يكي دانسته شده است. در اين مقاله، طريق وجه خاص، به عنوان طريق بي‌‌‌واسطه حق با بنده از طريق عين ثابت، با روش شطار به معناي راه محبت، مقايسه شده است و ضمن برشماري ويژگي‌‌‌هاي هر كدام، به اين نتيجه رسيده كه تطبيق اين دو روش بر هم، نادرست است و اين تطبيق را كبرويه پس از پذيرش انديشه‌‌‌هاي ابن‌‌‌عربي، انجام داده‌‌‌اند. البته با طريق وجه خاص، به راحتي مي‌‌‌توان روش شطار را تحليل هستي‌‌‌شناختي كرد.

Two mystical paths have been explained in books of mysticism: Ibn-e-Arabi’s ‘’special-mode path (of gnosis)’’ and ‘’Shettar’’ path. As the uppermost path of gnosis, Shettar path has occasionally been considered the same as ‘’special-mode’’ path. In the present study, the special-mode path, as an immediate one between God and His servants through eternal essence, is compared with Shettar path, as love path. Then, enumerating the traits of either one, we have concluded that an identification of one with the other is not correct and that such identification was carried out by Kebrooyeh after they approved of Ibn-e-Arabi’s thoughts. Of course, one can easily render an ontological analysis of Shettar path by means of special-mode path.