تاثير بايزيد بسطامي و ابوالحسن خرقاني بر مولوي در ساحت قبض و بسط

The Impacts of Bayazid Bastami and Abulhassan Kharaqani on Moulavi in the Field of Contraction and Expansion

اهميت تاثير و تاثر عقايد، در عرفان اسلامي بحثي مهم و جدي است. در اين پژوهش نگاهي اجمالي به تجارب و احوال قبض و بسط صوفيان بزرگ روزگار پيش از مولوي داشته‎ايم تا از اين چشم‎انداز به بررسي نقش به سزاي بازتاب آن سنت‎ها در آفرينش و تكوين تجارب مولوي در موضوع قبض و بسط بپردازيم. قبض و بسط در نزد صوفيان نخستين جايگاهي داشت كه بيشتر بر محور قبض و اندوه خاطر بود. در سير تحول تاريخي تصوف اندك اندك تجارب عارفان و تفسير آنان از آن تجربه‎هاي معنوي و نيز چشم‎اندازشان به هستي سبب غلبه يكي از اين دو حال بر ديگري ‎مي‌شده است. پژوهش حاضر به تحقيق در رديابي تاثيرات بسطامي و خرقاني بر مولانا و در چارچوب غزليّات شمس بسنده كرده و بر اين باور است كه بايزيد به جهت غلبه سكر و سرمستي و گشادگي خاطر و نگرشي كه درباره رابطه انسان و خدا برپايه محبت و فناي از خود و بقاي به خداوند و نيز وحدت وجود دارد، و خرقاني به جهت غلبه قبضِ برخاسته از غربت در دنيا و جدايي از وطن ازلي و همچنين مهم ترين انديشه او در باب فنا و نيستي بر مولانا تاثير داشته‎اند.

The significance of influence and being influenced is one of the important issues in Islamic mysticism. The present research is an attempt to review the experience and conditions of contraction and expansion of great mystics before Moulavi to be able to find out the role of reflection of those traditions in creation and evolution of Moulavi’s experiences in the field of contraction and expansion. To the early mystics, contraction and expansion mainly focused on the contraction and sadness of soul. In the process of historical development of mysticism, gradually the experience and interpretation of mystics of spiritual experience and their outlook to existence caused the domination of one over the other. The present research is an attempt to study the impacts of Bastami and Kharaqani on Moulana. It is limited to the lyrics of Shams (Ghazalyat Shams). The hypothesis of the present paper is that Bayazid and Kharaqani respectively left their impacts on Moulavi: Bayazid’s impact stems from the domination of drunkenness and happiness and his approach to relationship between man and God on the basis of love and annihilation of self and survival by relying on God and unity of being. Kharaqani’s impacts stem from domination of contraction derived from estrangement in this world and separation from the eternal homeland and his idea about annihilation and non-being.