پيامد نوپردازي در سازمان فضايي و عملكرد بازار تهران

Consequences of modernization in the spatial organization and function of the BAZAAR in Tehran

بازار يكي از اركان مهم شهرهاي ايراني و اسلامي است كه در كنار مسجد و مركز حكومتي، قلب اين شهرها را شكل مي?دهند. از آن جا كه فضاهاي شهري در تعامل با فرايندهاي اجتماعي و فرهنگي شكل گرفته و خود نيز بر آنها تاثير مي گذارند، بازار در شهر نيز متاثر از فرايند نوپردازي (مدرنيزاسيون) بوده و خود به بازتوليد مدرنيته2 (نووارگي) پرداخته است. شهر و بازار به عنوان يكي از اجزاي اصلي آن در فرايند نوپردازي دچار تحول شده است. در اين پژوهش، بازار شهر تهران به عنوان يكي از شهرهاي ايراني و اسلامي با روش اسنادي و پيمايشي و با استفاده از داده هاي ثانويه و مصاحبه و مشاهده در دوره زماني سال 68 به بعد مورد مطالعه قرار گرفته است. نتايج مطالعه نشان مي دهد كه در فرايند نوپردازي، بازار تهران، دچار دگرديسي شده است. بازارهاي جايگزين در رقابت با بازار اصلي شكل گرفتند و با دگرديسي ارزش ها، هم نشيني بازار با مسجد، قطعي بودن خود را از دست داده است. در مقابل، بازار با فراغت و فضاهاي فراغتي جديد تركيب شده و شكل هاي تازه?اي از بازار را بازتوليد كرده اند. در نتيجه، سازمان فضايي بازار از بازار متمركز شهري به بازار پراكنده و عملكردهاي بازار نيز از شكل سنتي به مجتمع هاي چند تخصصي با حوزه نفوذ مشخص تغيير شكل يافته اند.

The BAZAAR (Market) is one of the components of Iranian and Islamic cities which is located beside the mosque and Arg of the state in Iranian cities. As urban spaces in Iran formed by interaction with social and cultural processes and affected by them, the BAZAAR also affected by the process of modernization and modernity, and reproduce modernity. Thus the City and Market, as one of the main components of the modernization process faced with changes. In this research the BAZAR of Tehran was studied as one of the Iranian and Islamic cities by analyzing documents and using survey research methods from the year 1989 onwards. The results indicated that the Bazaar of Tehran experienced a metamorphosis and transformation in the process of modernization. The alternative markets in competition with main markets were formed and with transformation of values, the necessity of adjoining market and mosque was lost. On the other side, Market mixed with recreation and leisure spaces and reproduced modern and new forms of marketing in modern Tehran. As a result, not only spatial organization of the BAZAAR was changed from centralized form of market in to fragmented form, but also the functions of BAZAAR transformed from traditional form in to multi-functional Passage and commercial complex with widespread sphere of influence.