درآمدي بر جريان روشنفكري ايران با تاكيد بر ادبيّات داستاني معاصر

An Introduction to Iranian Intellectual Movement, Emphasizing Contemporary Narrative Literature

بيداري تاريخي روشنفكران ايراني، با پيروزي انقلاب مشروطه به اوج خود رسيد و در مسير تازه‌اي افتاد. از جمله عرصه‌هايي كه تحوّلات اين جريان در آن انعكاس يافته، گونه ادبيّات داستاني است، كه در اين مقاله كوشيده‌‌ايم تاثيرات ارتباط متقابل اين دو جريان فكري و فرهنگي را بررسي كنيم. تامّلات روشنفكري، همسويي معناداري با مفاهيم مطرح در آثار داستاني معاصر دارند، كه بررسي روابط و تاثيرگذاري‌هاي متقابل آنها مي‌‌تواند در كشف ظرفيّت‌هاي ادبيّات داستاني معاصر ايران راهگشا باشد. در پژوهش حاضر، بر اساس مطالعات كتابخانه‌اي و به شيوه استقرايي، سير مكتب روشنفكري ايران را طبق جهت‌گيري‌هاي عمده روشنفكران، به سه دوره تقسيم كرده‌‌ايم و به فراخور وضع سياسي ـ اجتماعي زمانه، داده‌هايي متناسب با آن‌جهت‌گيري‌ها در متون داستاني آن دوره به دست داده‌ايم. يافته‌‌ها نشان مي‌دهد نسل‌هاي روشنفكران ايراني و آثار داستاني هم‌دوره آنها، آزمون و خطاهايي را براي گذار كشور از عقب‌ماندگي تاريخي از سر گذرانده‌اند، امّا همگي در رسيدن به آرمان‌شهر خود ناكام مانده‌اند، كه بخش عمده‌اي از ادبيّات داستاني معاصر نيز ترسيم وجوه مختلف همين ناكامي‌هاست. اين ادبيّات، آيينه تمام‌نماي تجربه روشنفكري ايران است و به نظر مي‌رسد شناخت دقيق اين دو تجربه فكري و فرهنگي، راه مناسبي براي شناختن چهره گذشته و امروز ايرانيان باشد.

The historical awareness of Iranian Intellectuals reached its peak by the constitutional revolution and began a new trend of life. The Literary genre was one of the fields on which such a matter was reflected. The Intellectual contemplations have significant meaningful alignment with the principles outlined in contemporary fiction, and they can make the mutual interactions and relationships clear to discover the potential of contemporary fiction if they are examined. Considering the overall orientation of intellectuals, in present essay, the Iranian intellectual movement has been divided into three periods on the basis of library studies and an inductive method. It can be understand out the results that the Iranian intellectual generations and the fiction works produced during their periods have passed trials and errors to retrieve the mustiness of their country; however, they failed to reach the Utopia the sought and a main part of the contemporary fiction works has been allocated to depict such failures.