بررسي ويژگي هاي رويشگاهي گونه موسير ايراني (Allium hirtifolium Boiss.) در استان فارس

Investigation of habitat characteristics of Persian shallot (Allium hirtifolium Boiss.) in Fars province, Iran

موسير ايراني (A.hirtifolium Boiss.) از جمله گونه ‏هاي بومي مراتع ايران است كه به سبب بهره‏برداري بيش از توان بوم-شناسي در معرض خطر انقراض قرار گرفته است. هدف از اين مطالعه، شناسايي ويژگي هاي رويشگاهي اين گونه در استان فارس است. اطلاعات محيطي شامل موقعيت جغرافيايي، شرايط رويشگاهي، ويژگي‏هاي توپوگرافي و تركيب گونه‏هاي گياهي همراه نيز بررسي شد. براي بررسي خاك اطراف ريشه در عمق موثر نفوذ ريشه (12 تا 15 سانتي متر از سطح خاك) به تعداد شش پروفيل در رويشگاه ارسنجان و چهار پروفيل در رويشگاه سپيدان نمونه‌برداري شد. براي هر يك از نمونه‌هاي خاك، پارامتر هاي بافت، مواد آلي، اسيديته، هدايت الكتريكي، درصد گچ، درصد آهك، ميزان نيتروژن كل، فسفر، پتاسيم و ميزان عناصر كم نياز (Fe ، Cu ، Zn و Mn) اندازه گيري شد. مقايسه ويژگي هاي خاك بين دو سايت مورد بررسي، توسط آزمون t مستقل و تعيين مهمترين ويژگي هاي خاك رويشگاه با روش PCA انجام شد. نقشه پتانسيل رويشي گونه مذكور در محيط نرم ‏افزار GIS و با استفاده از ايجاد يك كويري مكاني تهيه شد. نتايج نشان داد كه بين ويژگي هاي خاك در دو رويشگاه مورد بررسي تفاوت معني‌داري در سطح يك درصد وجود ندارد و اين گياه در اقليم نيمه‌خشك سرد تا خيلي مرطوب معتدل با ميانگين دماي سالانه 9 تا 17درجه سانتي‌گراد، متوسط بارش سالانه 250 تا 700 ميلي‌متر، دامنه ارتفاعي 2200 تا 2600 متر از سطح دريا، بر روي سازندهاي زمين‏شناسي پابده-گورپي، گروه بنگستان و كواترنري و اغلب در زيراشكوب درختان بنه، كيكم و گلابي وحشي رويش دارد. همچنين فراواني موسير ايراني (A.hirtifolium Boiss.) در رويشگاه هاي مورد بررسي بسيار كم ارزيابي مي‏ شود. در نتيجه اگر براي حفاظت و نگهداري از رويشگاه‏ هاي طبيعي آن برنامه‏ريزي فوري صورت نگيرد، احتمال آسيب‏پذيري جدي و يا انقراض آن از عرصه‏ هاي طبيعي فارس وجود خواهد داشت.

Persian shallot (Allium hirtifolium Boiss.), one of Iranʹs endemic medicinal rangeland species, is endangered to extinction due to over utilization. The purpose of this research is investigation and modelling of habitat and ecological characteristics of Persian shallot in Fars province of Iran. Sampling was conducted from aerial plant parts and soil of effective root zone (12 to 15 Cm from soil surface), 6 samples from Arsenjan site and 4 from Sepidan. The environmental information such as geographic position, habitat conditions, topographic features and accompanying plants species were deliberated. Each soil sample after air drying was passed through a 2 mm sieveand then prepared to determining soil texture, organic matter, pH, EC, gypsum, lime, N, P, K, and micro elements (Mn, Zn, Cu and Fe). The comparing of soil characteristics among 2 sites was done through independent T test and determining the most important soil properties in relation to the plant was done through PCA. The map of regions which have potential of shallot production was made through GIS software and by creating a spatial query. The results showed that this plant is growing in cold semi-arid to very humid moderate climates with average annual temperature of 9 to 17? C, average annual precipitation of 250 to 700 millimeters, altitude ranges from 2200 to 2600 meters above sea level, the geological formations includes Pabde- Gurpi, Bangestan and Quaternary and often in understory of Pistacia khinjuk, Acer monspessolanum and Pyrus syriaica woodlands. In addition, the density and frequency of Persian shallot stands is assessed sorely rare in study habitats. Generally, in case of lacking emergency planning to protecting and conserving its habitats, there is the probability of extinction in Fars province.