بررسي برخي عوامل محيطي ناشي از تغييرات ارتفاعي بر استقرار پوشش گياهي در مراتع ييلاقي رشته كوه البرز

The effects of altitude changes on plant distribution in East part of Alborz mountain

به‌منظور بررسي اثر عوامل كوهسري بر روي پوشش گياهي در برشي عرضي از رشته كوه البزر، در راستايي به طول 19 كيلومتر (در منطقه هزارجريب شهرستان بهشهر، از سرخ گريوه تا بادله كوه) به نمونه‌برداري اقدام شد. در اين امتداد، بر روي خطوط تراز به فاصله ارتفاعي 100 متر، نمونه‌برداري از پوشش گياهي و خاك منطقه انجام شد. براي نمونه‌برداري از پوشش گياهي دو ترانسكت به طول 100 متر در جهت شرق و غرب و در آنها حضور و عدم حضور گياهان در فاصله نيم متر از يكديگر بر روي ترانسكت ثبت شد. در اين تحقيق براي درك بهتر ارتباطات از روش‌هاي طبقه‌بندي شامل تجزيه خوشه‌اي و تجزيه چندمتغيره شامل CCA و DCA استفاده شد. با توجه به اينكه ويژگي هاي اكولوژيك گياهان، مصداقي براي اثر كوهسري مورد انتظار بود، پوشش گياهي معياري مناسب جهت تعيين عوامل كوهسري تشخيص داده شد. مهمترين عوامل تاثير گذار بر استقرار پوشش گياهي شامل توپوگرافي، اقليم و خاك نيز با استفاده از PCA مورد بررسي قرار گرفتند. بر اين اساس عامل ارتفاع مهمترين عامل تشخيص داده شد. ارتباط بين جوامع گياهي مستقر در محدوده مورد مطالعه و عوامل محيطي تاثيرگذار بر آن نيز به‌وسيله CCA مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار گرفت. نتايج نشان دادند كه استقرار گياهان اجتماع Acantholimon- Acanthophyllum تحت تاثير ارتفاع است، پوشش گياهي زيراجتماع Fagus-Carpinus تا حد زيادي به جهت دامنه و همبستگي مثبت آن با مقدار پتاسيم خاك، وابسته است. زيراجتماع Carpinus-poa به‌دليل در معرض نور خورشيد قرار گرفتن داراي بالاترين ميانگين دما بود، از اين‌رو گياهان اين زيراجتماع با خشكي نسبي، نور و حرارت به نسبت بالاي آن سازگاري پيدا كرده اند.

This study aimed to investigate the orographic effects on vegetation status in east part of Alborz Mountain range. Soil and vegetation samples were collected along 19 km north-south of this mountain range from Sorkh Gerive to Badeleh kooh in Hezarjerib area. Two transects with 100 meters lengths in west-east direction (Perpendicular to the dominant slope) were established in each site, located with 100 meter elevation from sea level intervals, and plant species presence and absence were recorded in every 50 cm along the established transects. Classification and multivariate analysis (such as cluster analysis, CCA and PCA) were used to explore the relationships between vegetation, soil and elevation from sea level. According to the results, plant communities reflect the ecological status of the studied sites mainly determined by orographic effects in this area. According to PCA analysis, elevation was the most important variables, explaining vegetation changes in the area. The CCA results revealed that Acantholimon-Acanthophyllum community was mainly affected by elevation. Fagus-Carpinus community depends mainly on aspect and had also a positive correlation with potassium content in top soil layer. As Carpinus-Poa sub-community was dominant in slopes received high sun exposure and had the highest mean temperature, therefore it can be concluded that this sub community is well adapted with relatively dry, sunny and warm habitat in this type of ecosystem.