كليدواژه :
اهلي ساز , گوبكلي تپه , نوسنگي اوليه , نيايشگاه كلا نسنگي , نمادگرايي آييني , ستون هاي T شكل
چكيده فارسي :
شناخت آيي ن هاي اوليه از طريق بررسي نمادگرايي و ارتباط آن با تحولات معيشتي بشر، بخش مهمي
از باستان شناسي پيش از تاريخ به شمار مي رود. بعضي از محققين اعتقاد دارند كه در اواخر دوره
فراپارين هسنگي و همزمان با تغييرات جوي پس از پلييستوسن، باورها و آيي ن هاي جديدي ب ه وجود
آمدند كه ميل به تسلط بر طبيعت وحشي از ويژگ ي هاي بنيادي آنها بود. در اين دوره گذار، در
جنوب شرقي تركيه، يكي از برجست هترين نمادگرايي هاي آييني دوره نوسنگي اوليه، در گوبكل يتپه،
واقع در شمال شرقي شهر اورفا، ظاهر شده كه مشخصه اصلي آن، نيايشگاه هاي كلان سنگي با
ستون هاي T شكل عظيم است. روي بعضي از اين ستو ن ها تصاوير جانوران وحشي، همچون شير،
روباه، گراز، گاو وحشي، مار، كركس، عقرب، گاه بطور مجرد و گاه جمعي، حكاكي شده است. در
همين منطقه، پنج محوطه باستاني ديگر با همين ويژگي، اما اندكي جديدتر، به نام هاي نوالي چوري،
كاراهان تپه، تاشل يتپه، هامزان تپه و سفرتپه وجود دارند كه بر خلاف گوبكلي تپه، عليرغم داشتن
نيايشگاه، مسكوني نيز بوده اند. احتمال مي رود، اين ستو ن هاي سنگي، تجسم نمادين انسا ن هايي )شايد
شامان ها( بود ه باشند كه جانوران وحشي را تحت تسلط خود در آورده اند. اين نوع نيايشگاه هاي
كلان سنگي، از اواسط هزاره دهم ق.م محل پرستش و اجراي شعاير آييني خاصي بوده اند كه احتمالاً
متروك شدن آنها با رويداد اهلي سازي گياهان و جانوران و تغيير ساز و كارهاي عمده معيشتي انسان
از حالت شكارگر- جمع آورنده به دامپرور-كشاورز در ارتباط بوده است.
چكيده لاتين :
Understanding the primary cults through analysis of symbolism and its relation to
developments of human subsistence in the prehistory is considered as an important part of
archaeology. Some of scholars believe that in the late Epipaleolithic period and coinciding
with climatic changes after Pleistocene, new beliefs and rituals were emerged that desire
to control the wild nature was one of their basic features. In this transition period, in
the southeastern Turkey, one of the most prominent early Neolithic ritual symbolism, in
G?bekli Tepe, located at the northeast Urfa city appeared that its main characteristic was
the Megalithic temples with massive T-shaped pillars. On some of these pillars, pictures
of wild animals, like lions, fox, wild boar, buffalo, snakes, vultures, scorpions, sometimes
solely and sometimes collectively have been engraved. In this region, there are five other
ancient sites with the same features, but a few newer, with names Nevali Cori, Karahan
Tepe, Ta?li Tepe, Hamzan Tepe and Sefer Tepe that Unlike G?bekli Tepe, despite having
the Temple, were residential. It is likely; these stone pillars were symbolic embodiment
of humans (maybe shamans) who have dominated wild animals. This kind of Megalithic
temples from the middle of the tenth millennium BC that were places to worship and
administer special rituals might be abandoned due to some dramatic changes such as
domestication of animals and plants which led to transformation of the major mechanisms
of human subsistence from hunting-gathering to ranching-farming.
