تركيب و منشا ماسه‌هاي آبرفتي و بادي پلاياي گاوخوني (جنوب شرق اصفهان)

Composition and origin of aeolian and fluvial sands of Gavkhuni playa lake (southeast of Isfahan)

پلاياي گاوخوني واقع در 130 كيلومتري جنوب شرق اصفهان از پهنه‌هاي ماسه‌اي، گلي و نمكي تشكيل شده است. اين پلايا شامل دومحيط دلتايي و درياچه پلايايي است. در غرب آن تپه‌هاي ماسه‌اي به طول حدود 45 كيلومتر گسترش دارند. اجزا تشكيل دهنده رسوبات ماسه‌اي بادي و آبي را خرده سنگ‌هاي آندزيت، داسيت، توف، گرانيت، شيست، گنيس، سنگ آهك فسيل‌دار، ماسه سنگ و كاني‌هاي كوارتز و فلدسپات تشكيل مي‌دهند. كاني‌هاي سنگين اين رسوبات را مجموعه كاني‌هاي سنگين هورنبلند، پيروكسن، اپيدوت، زيركن، گارنت، اسپينل، ايدوكراز، تورمالين، بيوتيت، ولاستونيت، مگنتيت، هماتيت، گوتيت و پيريت شامل مي‌شوند. نتايج مويد اين است كه اسكارن‌هاي فشارك واقع در شمال شرق منطقه منشا كاني‌هاي اسپينل، ايديوكراز و ولاستونيت هستند. كاني‌هاي سيليكاته سنگين هورنبلند، پيروكسن، اپيدوت، زيركن، گارنت، تورمالين، بيوتيت و مگنتيت غالباً از نوار آتشفشاني اروميه- دختر واقع در شمال شرق منطقه و پيريت، هماتيت و ليمونيت از انواع سنگ‌هاي آهن دار منطقه منشا گرفته‌اند. مطالعات بيانگر اين است كه ليتولوژي و توزيع آن درحوزه آبريز پلايا و حمل ذرات توسط رودخانه دايمي زاينده رود در نوع جنس و توزيع ذرات در ماسه‌هاي آبي و بادي منطقه نقش زيادي داشته و ساير عوامل از اهميت كمتري برخوردار بوده‌اند.

Gavkhuni playa lake, located 130 km southeast of Isfahan, comprises of sand, mud and salt flats. This playa includes two environments as delta and playa lake. Sand dunes, 45 kilometers long, extend in the west of the playa. Rock fragments of andesite, dacite, tuff, granite, schist, gneiss, fossil bearing limestone, sandstone and also quartz and feldspar minerals form the alluvial and aeolian sediments. Heavy minerals including idocrase, tourmaline, biotite, wollastonite, magnetite, hematite, goethite and pyrite were also identified. Fesharak skarns located in northeast of the region are the sources of spinel, idocrase and wollastonite minerals. Silicate heavy minerals like hornblende, pyroxene, epidote, zircon, garnet, tourmaline, biotite and also magnetite are mainly originated from Urumieh-Dokhtar volcanic belt located in northeast of the area and different iron bearing rocks are the sources of pyrite, hematite and limonite. Therefore, lithology and its variation within the drainage basin and Zayandehrud River are important factors in the determination of kind and distribution of the alluvial and aeolian sands in the study area.