نگرشي بر تحولات ژيوپليتيكي مناطق همجوار ايران (آسياي مركزي، خزر و قفقاز)

Review of the Geopolitical Changes in Neighboring Regions: Central Asia, Caspian and Caucasia

چكيده منطقه قفقاز به دليل اهميت استراتژيكي و وجود منابع غني همواره از زمان هاي بسيار دور تا كنون به عنوان يك واحد ژيوپليتيكي كم نظير در دنيا مطرح است. به طور اعم حساسيت منطقه به عنوان كانون توجهات بين‌المللي همواره مطمع نظر قدرت‌هاي بيگانه در طول تاريخ قرار گرفته، به نحوي كه اين توجه طمعكارانه به همراه مشكلاتي كه از نظر ساختار قوميت‌هاي گوناگون وجود داشته سبب شده است كه در منطقه نوعي تنش و عدم ثبات وجود داشته باشد. اين منطقه پس از فروپاشي اتحاد شوروي سابق همواره شاهد مناقشاتي بوده است كه خواه ناخواه بر گستره فضاي استراتژيك همجوار ايران تاثيرگذار بوده‌اند. بحران هاي متعدد موجود از جمله جدايي طلبي‌هاي مردم آجاريا و آبخازي هاي گرجستان و درگيري‌هاي قره باغ و طالشان در جمهوري آذربايجان بخشي از بحران هايي است كه هنوز نه به شكل آشكار، بلكه همانند آتش زير خاكستر امنيت منطقه را تهديد مي‌كند. مواضع چند سال اخير دولتمردان جمهوري آذربايجان در ناسازگاري با جمهوري اسلامي ايران براي تامين منافع خود در درياي خزر، رزمايش هاي متعدد اين كشور كه با كمك و تجهيز آمريكا و تركيه صورت مي‌گيرد، از آن جمله است. نيز سياست هاي دفاعي ـ امنيتي روسيه براساس تغيير ميدان بازي و مقابله با چالش‌هاي مذكور در خارج از محيط فدراسيون روسيه و تا حدامكان دورتر از مرزهاي جغرافيايي و امنيتي اين كشور و اميدواري «پوتين» به تحكيم پايه‌هاي قدرت خويش در درون كشور و قبضه كردن قدرت در «كرملين» و «دوما» كه اندك اندك براي مقابله با نفوذ آمريكا و ناتو و تركيه آماده شود، در اين مسير قابل ارزيابي است.

Abstract Because of Caucasiaʹs important strategic position and the existence of abundant resources it is regarded as a unique geopolitical area in the world and in general, the importance of the area is attracting international attentions. It has always been object of desire for the superpowers. This trend and particular attention of covetous nations had caused instability and conflict in the region. The region has always witnessed the strategic space of Iranʹs neighborhood. Various crises including Ajariaʹs Abkhazia, and the struggles of Ghareh Bagh and Taleshan in the Azerbaijan Republic, are some of the crises which clearly serve as the fire under the ash, threatening the future security of the area. The position of the Azerbaijan Republic a few years ago in its disagreement with the Islamic Republic of Iran regarding the profits in the Caspian sea, various military maneuvers performance with the help and equipments provided by the US and Turkey, and other similer problems are among those considered in this article.