امكان انتزاع مفاهيم كثير از حيثيّت واحد در مسيله توحيد صفات از ديدگاه صدرالمتالهين

Mulla Sadra’s Views on the Possibility of Extracting Multiple Concepts from a Single Aspect in the Theory of Unity of Divine Attributes

عينيت و توحيد صفات الهي در كلمات صدرالمتالهين، برپايه انتزاع مفاهيم متعدد از حيثيّت واحد بنا نهاده شده است. اين انگاره با مسيله اتحاد مفهوم با مصداق و همچنين حيثيِت حكايتگري آن به راحتي سازگار نمي‌افتد. در اين نوشتار، توحيد صفات و ذات، اصلي مفروض در برابر پرسش از امكان انتزاع مفاهيم متعدد از حيثيّت واحد قرار داده شده و معيار صدرالمتالهين شيرازي در پاسخِ بدان تبيين مي‌گردد. از اين روي، در اين جستار ابتدا ديدگاه او درباره ارجاع صفات الهي به معنا و حيثيت واحد بيان گرديده و سپس به تشريح مناقشه انتزاع كثير از واحد و تناقضي كه صدرا نيز بدان ملتفت است، پرداخته مي‌شود. در ادامه با مداقّه در حيثيات اطلاقي و تعليلي و تقييدي و انواع آن‌ها از منظر حكيم ملاصدرا، امكان انتزاع مفاهيم كثير از واحد بما هو واحد در بحث صفات باري تعالي، به شيوه‌اي تحليلي‌ـ‌توصيفي اثبات گرديده و كثرتِ صفات در خارج، به كثرتي مجازي با حيثيتي واحد در خارج، ارجاع داده شده است.

. The identity and unity of the Divine attributes in Mulla Sadra’s view is based on the possibility of extraction of multiple concepts from a single aspect of an instance. This possibility is not compatible with the unity of the concept with its referent and is not also compatible with the denotation of concepts. In this article, the unity of God’s Essence and attributes is the main assumption behind the possibility of extracting multiple concepts from a single aspect of an instance. This article investigates Sadra’s views concerning the reference of God’s attributes to a single mode of expression. Then it deals with the debate of extracting multiple concepts from a single aspect of an instance and the contradiction in which ?adra himself is involved. Next, the possibility of the extraction of multiple concepts from a single aspect in the discussion of God’s attributes—using an analytic method—is demonstrated.