رضايت بيمار، شروط قانوني و حمايت كيفري از آن‌ها

Patient’s consent, legal conditions and their criminal protection

يكي از موضوعات مهم مطرح در زمينه‌ي اخلاق پزشكي، بحث رضايت بيماران در انجام اعمال پزشكي است. اين موضوع نيز در حقوق مطرح گرديده و قانون‌گذار در قانون مجازات اسلامي به تبيين و شرايط اخذ رضايت، مشروع بودن عمل طبي يا جراحي، اهليت رضايت‌دهنده و... پرداخته است. با اين تفاوت كه رضايت در اخلاق پزشكي داراي اقسامي از جمله رضايت صريح، ضمني و آگاهانه است. اما در قانون مجازات اسلامي تنها به بيان رضايت اكتفا شده است بدون اين‌كه مشخص باشد كه منظور قانون‌گذار، كدام يك از اقسام رضايت است. اهميت اين موضوع از آن‌جايي است كه اگر از بيمار اخذ رضايت با توجه به شروط مد نظر قانون‌گذار صورت نگيرد موجب ضمان پزشك خواهد بود. در اين مقاله ضمن بيان شروط مقرر قانون‌گذار در اخذ رضايت از بيمار، به بيان اين مطلب كه آيا رضايت مطروحه در قانون مجازات اسلامي شامل انواع رضايت در اخلاق پزشكي مي‌شود يا خير، ضمانت اجراي عدم رعايت اين شروط و به بررسي اين مطلب كه منظور از ضمان در صورت عدم اخذ رضايت چيست و ديگر مواردي كه به اخذ رضايت از بيمار مربوط مي‌گردد، پرداخته مي‌شود.

One of the important issues in the field of medical ethics is the patient’s consent to treatment. This issue has also been addressed in the law, and Islamic legislators have clarified the conditions of gaining patient’s consent and approached questions such as legitimacy of treatments or surgical operations, capacity of the person giving consent and so on. In medical ethics, there are different types of consent including expressed, implied and informed consent, while the Islamic Criminal Act concerns itself only with the expression of consent and it is unclear which type of consent the legislators are referring to. The importance of this issue lies in the fact that gaining the patient’s consent without meeting the specified legal conditions causes liability for the physician. This article attempts to clarify the legal conditions for gaining patientʹs consent and at the same time answer questions such as whether the consent mentioned in the Islamic Criminal Act includes various types in medical ethics or not, how failure to meet the legal conditions for gaining consent should be penalized, what the liabilities are in the event that the patient’s consent is not gained, and other questions related to the issue